Τέχνη σημαίνει στα αρχαία ελληνικά τη δεξιοτεχνία στην εργασία, και κυρίως στην κατεργασία των μετάλλων. Προέρχεται από τη ρίζα ΤΕΚ από την οποία και το ρήμα τίκτω. Ο Κούρτιος παραδέχεται την ύπαρξη δύο συστοίχων ριζών και ομάδων λέξεων:

 

• τη ρίζα ΤΕΚ από την οποία οι λέξεις τέκνον, τίκτω, τόκος, τεκμαίρομαι, τέχνη, τέκτων τόξον και
• τη ρίζα ΤΥΚ η ΤΥΧ από την οποία οι λέξεις τυγχάνω, τύχη, τεύχω (= παράγω δια τεχνικής εργασίας, κατασκευάζω) κοινή δε έννοια μεταξύ των δύο ομάδων θεωρεί αυτήν «του γεννάν, παράγειν, σχηματίζειν, κατορθούν, επιτυγχάνειν». Με βάση την ετυμολογική αυτή ανάλυση θα μπορούσε κανείς βάσιμα να ισχυρισθεί, ότι μια από τις αντιπροσωπευτικότερες τέχνες είναι αυτή της κοσμηματοποιΐας.

 

Η τέχνη του κοσμήματος σήμερα (που αλλιώς καλείται δημιουργία εικαστικού κοσμήματος ή απλά εικαστικό κόσμημα) είναι έννοια, που περιλαμβάνεται στην ευρύτερη έννοια της κοσμηματοποιΐας, αλλά δεν ταυτίζεται με αυτήν. Στην τέχνη της κοσμηματοποιΐας αυτή η διάκριση είναι εξαιρετικά σημαντική, αλλά και κάποιες φορές, λόγω της εμπορικής φύσης του κοσμήματος, αρκετά δυσδιάκριτη. Σε κάθε έργο τέχνης εμφανίζεται σαφής η πρόθεση, η προσπάθεια και η προσωπικότητα του δημιουργού, ενώ τα προϊόντα της βιομηχανίας χαρακτηρίζονται από την τυποποίηση και συνήθως την ανωνυμία του αρχικού δημιουργού τους. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει για τα κοσμήματα που δημιουργούνται από μεγάλους σχεδιαστές υψηλής ραπτικής στα πλαίσια της μόδας. Τα κοσμήματα αυτά δεν αποτελούν καθ’ εαυτά έργα τέχνης, διότι αν και έχουν τα στοιχεία της ατομικότητας του δημιουργού τους, δεν αποτελούν καμιά μορφή εικαστικής έκφρασης, αλλά προσπαθούν να διακοσμήσουν συγκεκριμένα είδη ένδυσης ανάλογα με το πώς επιτάσσει η μόδα. Ο βιομηχανικός σχεδιασμός κοσμημάτων, και η τυποποίηση απομιμήσεων εικαστικών κοσμημάτων δεν αποτελούν αντικείμενα της τέχνης της κοσμηματοποιΐας, αλλά απλές εμπορικές εφαρμογές των τεχνικών της. Το πρόβλημα επιδεινώνεται από το γεγονός, ότι πολύ συχνά ένα εικαστικό κόσμημα αντιγράφεται, παραλλάσσεται ελαφρά και παράγεται βιομηχανικά, αποστερώντας το έργο τέχνης από την μοναδικότητά του και το ατομικό στοιχείο του καλλιτέχνη που το δημιούργησε. Το φαινόμενο αυτό, αν και σύνηθες, επ’ ουδενί στερεί το καλλιτεχνικό κόσμημα από τον χαρακτηρισμό του ως αντικείμενο τέχνης και γι’ αυτό συναντάμε σήμερα σημαντικά έργα της τέχνης του κοσμήματος σε όλα τα μουσεία του κόσμου, αλλά και σε ιδιωτικές συλλογές.

 

Το εικαστικό κόσμημα είναι κατ’ αρχήν μία μοναδική δημιουργία, ενός καλλιτέχνη, ο οποίος είναι ταυτόχρονα σχεδιαστής και κατασκευαστής του. Μπορεί να είναι μικρό ή μεγάλο και να έχει γίνει από πολύτιμα ή και εντελώς ευτελή υλικά. Τα εικαστικά κοσμήματα είναι έργα τέχνης που δεν ζυγίζονται σε καράτια. Αυτό που ονομάζουμε όμως σήμερα τέχνη του κοσμήματος αφορά χειροποίητα κοσμήματα, μοναδικά σε σχεδιασμό και εκτέλεση, που αποτελούν έκφραση της εσώτερης ύπαρξης του καλλιτέχνη, έχουν στόχο να μεταφέρουν μηνύματα, ιδέες και συναισθήματα και, παράλληλα με τη δυνατότητά τους να στολίζουν, συμμετέχουν ενεργά στο πολιτισμικό γίγνεσθαι της εποχής μας.

 

Βασισμένο σ’ αυτές τις σκέψεις το κόσμημά μου αποκτά τη δική του αυθεντικότητα. Το σχέδιό του, δεν έχει ανάγκη να δανειστεί ή να μιμηθεί. Είναι πρωτότυπο και μοναδικό, γιατί είναι το αποτέλεσμα μιας δημιουργίας της οποίας το μέσον, που οδηγεί από το θέμα στο σχέδιο, είναι η ψυχή. Η ψυχή είναι στοιχείο μοναδικό σε κάθε άνθρωπο, αλλά και πηγή δύναμης για κάθε προσπάθεια επικοινωνίας με τον συνάνθρωπο και το περιβάλλον, και έτσι το κόσμημα, εκτός από το να στολίζει, γίνεται μέσον για την έκφραση συναισθημάτων και την επικοινωνία ιδεών και νοημάτων, μετουσιώνοντας την αισθητική της «ένδυσης» σε φορέα διαχρονικών αξιών και εννοιών.

 

Η μαγεία του μύθου, τα λυρικά αγγίγματα της ποίησης, η ομορφιά της Φύσης, τα ονειρικά μονοπάτια της λογοτεχνίας, η δυναμική των λέξεων, και τόσα άλλα θαυμαστά στοιχεία της ύπαρξης μας, μετατρέπονται σε αστείρευτες πηγές έμπνευσης για μένα. Η παρόρμηση της έμπνευσης με την μελέτη των βιβλίων και την εσωτερική αναζήτηση μετουσιώνεται σε ιδέα, που μέσα από την δυναμική των συμβολισμών επιζητεί την πραγμάτωσή της στο σχέδιο. Την αποτύπωση του σχεδίου ακολουθεί η επεξεργασία του μετάλλου, που με οδηγό τη γνώση της τεχνικής, μεταλλάσσεται, προσαρμόζεται, καταργείται και αναγεννιέται πολλές φορές, μέχρι να ζωντανέψει, να αποκτήσει δική του οντότητα και ψυχή, να μιλάει μεταφέροντας τα μηνύματα της πρωταρχικής πηγής έμπνευσής του.

 

Το κόσμημά μου απευθύνεται σε γυναίκες σύγχρονες, με άποψη, με πνευματική καλλιέργεια και εσωτερική ευαισθησία, δυναμικές και ανεξάρτητες, διότι είναι ένα μικρό έργο τέχνης με χαρακτήρα, που ντύνει και στολίζει τη γυναίκα που το φοράει, προβάλλοντας συγχρόνως την προσωπικότητά της.

 

Σοφία Παυλάκου