Οι άθλοι του Ηρακλή

(Η αλληγορία τους: η διάδοση του Ελληνικού Πολιτισμού στον κόσμο,

αλλά και η πορεία της ψυχής προς την θέωσή της)

(άθλος:άεθλος=αγώνας με μόχθο, πόνο και ταλαιπωρία)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ηρακλής, μαρμάρινο αντίγραφο από χάλκινο έργο του Λύσιππου, το 340 π.Χ περίπου. Νάπολη, Museo Archeologico Nazionale.

Ο Ηρακλής είναι η μορφή που κυριαρχεί στην Ελληνική Μυθολογία περισσότερο από κάθε άλλον ήρωα του αρχαίου κόσμου. Με τους άθλους και τις πράξεις του ξεπέρασε τα όρια της τοπικής παράδοσης και αναδείχθηκε σε Πανελλήνιο ήρωα. Είναι ο μόνος ήρωας που μετά θάνατον αξιώνεται να ανέβει στον Όλυμπο και να παντρευτεί θεά (την Ήβη), σε αντίθεση με τους υπόλοιπους που ζουν στα Ηλύσια Πεδία και δεν μπορούν να ανέβουν δίπλα στους θεούς.

Ο μύθος του Ηρακλή, εξαπλώθηκε από την Μικρά Ασία έως την βόρεια Ευρώπη και την Ισπανία, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο μύθο της αρχαιότητας. Είναι ο μυθικός πανελλήνιος ήρωας που ακολούθησε τις τύχες του Ελληνικού Πολιτισμού, ο οποίος σπάζοντας και ξεπερνώντας τα γεωγραφικά όρια πήρε παγκόσμιες διαστάσεις.

Έγινε το πρότυπο του ισχυρού, άφοβου ήρωα και η προέκταση ενός ιδανικού που συναντάται και σε άλλες μυθολογίες, αλλά στην Ελληνική είναι πιο πλήρες και πιο ολοκληρωμένο. Με τα κατορθώματά του βρίσκεται πλέον παντού, σαν βοηθός των θεών στην Γιγαντομαχία, αλλά και αμφισβητίας τους με το μέρος των ανθρώπων. Με την εξέλιξη του μύθου του γίνεται φορέας του πολιτισμού και σωτήρας της ανθρωπότητας, ενσάρκωση των προσδοκιών, των ελπίδων και των αντιλήψεων τού λαού που τον δημιούργησε. Έτσι εκτός από απλά ηρωικός, γίνεται μια ηθικολογικά ολοκληρωμένη μορφή.

Οι άθλοι του ήρωά μας (παρότι υπάρχουν και παραλλαγές τους), συμβολίζουν αλληγορικά, την διάδοση του Ελληνικού Πολιτισμού αλλά και την κάθαρση της ανθρώπινης ψυχής από τα ελαττώματά της. Μέσα από τις μυθολογικές διαδρομές ο ήρωας έρχεται σε σύγκρουση, όχι με τέρατα ή κακοποιά άτομα, αλλά με τα αρνητικά χαρακτηριστικά της σκοτεινής πλευράς του ανθρώπινου χαρακτήρα. Με τον τρόπο που πραγματοποίησε τους άθλους του, μας υποδεικνύει τον αληθινό τρόπο απελευθέρωσής μας από τα εσωτερικά θηρία που ελλοχεύουν μέσα μας. Ο Ηράκλειτος αναφερόμενος στο Ηρακλή θεωρεί ότι: «τα δύο αντίθετα συνυπάρχουν στον ίδιο οργανισμό, όπου ανταγωνίζονται μεταξύ τους και αλληλοϋποκαθίστανται ακαριαία στην εξουσία του μυαλού και της ψυχής».

«Ο Ηρακλής ήταν φύση ευγενική και υπήρξε ο πρώτος θνητός που παρέδιδε αυθόρμητα τους νεκρούς στον εχθρό για να ταφούν». (Πλούταρχος, Θησεύς 11,29)

Ο Ηρακλής δεν είναι ούτε Superman ούτε Batman, δεν είναι κυνηγός του εγκλήματος ούτε προστάτης. Είναι πρώτα απ’ όλα μια ηρωϊκή ηθικοπλαστική μορφή. Μέσα από την δράση του αναζητεί την τελείωση, αντιμετωπίζοντας τα στοιχεία του κακού που υπάρχουν μέσα του με την ανάδειξη των προσωπικών του αρετών.

Ο Ηρακλής διδάσκει, μέσα από τους άθλους του και τα πάρεργα, έναν τρόπο αναζήτησης και διάδοσης της γνώσης, αλλά και του δρόμου προς την αθανασία της ψυχής. Υπερνικά το κακό στην βάση του και προβάλλει σημαντικές, για όλη την ανθρωπότητα, ηθικές και πολιτισμικές αξίες που την οδηγούν προς την κοινωνική της τελείωση. Και γι’αυτό ο θρύλος του από ιστορία έγινε μύθος και σταδιακά φιλοσοφική στάση ζωής.

Ο μύθος, στην πορεία του μέσα στους αιώνες, καθώς γινόταν αντικείμενο επεξεργασίας από την ποίηση και την τέχνη, διέτρεξε μια διαδικασία «εμπλουτισμού». Το έπος, η λυρική και η δραματική ποίηση, η κωμωδία και η ιστοριογραφία, ασχολήθηκαν σε μεγάλη έκταση μαζί του. Οι απεικονίσεις στην ζωγραφική ή την γλυπτική έφτασαν σε τέτοια πληρότητα, ώστε μερικές διέσωσαν περιστατικά που δεν αναφέρονται στις γραπτές πηγές.

Η Συλλογή κοσμημάτων «Οι άθλοι του Ηρακλέους» είναι η εικαστική απόδοση των Άθλων και συγχρόνως, με τα κείμενα που την συνοδεύουν, γίνεται το όχημα των πραγματικών πληροφοριών, όπως αυτές μας έχουν δοθεί από τα αρχαία μας κείμενα και πηγές. Αυτές οι πληροφορίες θα αποτελέσουν την ενημέρωση και απάντηση στους σφετεριστές που καπηλεύονται διεθνώς το όνομα και την δυναμική προσωπικότητα του μυθικού μας Ήρωα και την διαστρεβλώνουν. Αποκρύπτουν τις αξίες για τις οποίες ο Ήρωας αγωνίστηκε, τον υποβιβάζουν στο επίπεδο ενός «τηλεοπτικού πολεμιστή» που κατέχει σύγχρονες πολεμικές τέχνες και τον μετατρέπουν σε ένα σύμβολο χωρίς μηνύματα. Επίσης τον τοποθετούν σε εποχές πολύ μεταγενέστερες από τα χιλιάδες χρόνια π.Χ που ο μύθος εξελίχθηκε, ο οποίος αναφέρεται από τον Ησίοδο αλλά και από τον Όμηρο στα Έπη του (ε.392, θ.362, τ. 95).

Ενδεχομένως αποβλέπουν στην απομυθοποίηση ενός Οικουμενικού Ήρωα που άφησε το ανεξίτηλο αποτύπωμα του σε ολόκληρη την Ευρώπη, και όχι μόνο, αλλά στην Αφρική και στην Μικρά Ασία. Κάτι που αποδεικνύεται περίτρανα ειδικά στον Άθλο του «Τα βόδια του Γηρυόνη» αλλά και στα «Μήλα των Εσπερίδων». Δεν είναι τυχαίο που οι Λατίνοι, οι Σκύθες, οι Γαλάτες, οι Κελτοί, οι Λυδοί, θεωρούν ότι προέρχονται από την δική του θεϊκή γενιά.

Οι Άθλοι του Ηρακλή διδάσκουν την καταπολέμηση των ανθρωπίνων αδυναμιών, την διάδοση της γνώσης και του πολιτισμού, τον σεβασμό στους θεούς, τα υγιή πρότυπα δράσης και ζωής, σαν αυτά που ενυπάρχουν στην Ελληνική παράδοση και αποτελούν την βάση του αρχαιοελληνικού αλλά σύγχρονου δυτικού πολιτισμού.

Ο ΜΥΘΟΣ

ΓΕΝΝΗΣΗ – ΠΑΙΔΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Τότε, σε εκείνα τα μυθικά χρόνια που οι θεοί συναναστρέφονταν τους ανθρώπους, ο Δίας εκμεταλλευόμενος την απουσία του άνδρα της Αλκμήνης, Αμφιτρύωνα (ήταν σε εκστρατεία), πήρε την μορφή του και πήγε στο δωμάτιό της, ενώ γύρω έβρεχε χρυσή βροχή. Αφού της πρόσφερε σπουδαία δώρα, ενώθηκε μαζί της. Προηγουμένως είχε ζητήσει από τον Ήλιο να μην βγει για τρεις μέρες. Γι’ αυτό και ο Ηρακλής που γεννήθηκε από αυτήν την νύχτα λεγόταν και Τρισέσπερος ή Τρισέληνος.

Την τρίτη νύχτα όμως και αφού ο Δίας πια είχε φύγει, γύρισε ο Αμφιτρύωνας ο οποίος κοιμήθηκε μαζί της. Έτσι η Αλκμήνη συνέλαβε από τον Δία τον Ηρακλή (Αλκείδη) και από τον Αμφιτρύωνα τον Ιφικλή.

Η επιθυμία του Δία να ενωθεί με την Αλκμήνη δεν ήταν τυχαία, όπως με τόσες άλλες θνητές, αλλά ήθελε να κάνει μαζί της τον πιο δυνατό και πιο γενναίο ανάμεσα στους θνητούς. Αυτόν που θα λύτρωνε τους ανθρώπους από τα δεινά. Γι’ αυτό ήταν και η τελευταία θνητή με την οποία ενώθηκε.

Ο Δίας μετά από αυτό καυχήθηκε ότι το παιδί που θα γεννιόταν μία συγκεκριμένη μέρα θα εξουσίαζε όλους τους άλλους, γιατί ήταν από την δική του θεϊκή γενιά. Μόλις το έμαθε η Ήρα θέλησε να τον εκδικηθεί και με την βοήθεια της θεάς της απάτης Άττη, έπεισε τον Δία να ορκισθεί, ότι όποιο παιδί γεννιόταν πρώτο εκείνη την ημέρα θα κυβερνούσε όλους τους Αργείους. Κατόπιν βοήθησε την γυναίκα του Σθένελου να γεννήσει πριν της ώρας της τον Ευρυσθέα, για να εξουσιάζει αυτός.

Όταν ο Δίας κατάλαβε την απάτη έδιωξε για πάντα την Άττη από τον Όλυμπο (από τότε αυτή ζει μόνο ανάμεσα στους ανθρώπους) και ανάγκασε την Ήρα να συμφωνήσει ότι ο Ηρακλής θα έμενε στην εξουσία του Ευρυσθέα, τόσο όσο χρειαζόταν, για να κάνει δέκα άθλους και ότι όταν αργότερα θα πέθαινε θα γινόταν αθάνατος.

Αφού γέννησε η Αλκμήνη τα δύο παιδιά, η Ήρα που διακατεχόταν από θυμό και μίσος έστειλε δύο φίδια να κατασπαράξουν τα βρέφη, και ενώ ο Ιφικλής άρχισε να κλαίει ο Ηρακλής τ’ άρπαξε και τα έπνιξε με τα χέρια του. Το είδαν η Αλκμήνη και ο Αμφιτρύων και κατάλαβαν αμέσως ότι ήταν το παιδί του Δία. Κατόπιν ο Αμφιτρύωνας κάλεσε τον μάντη Τειρεσία ο οποίος προφήτεψε πως ο Ηρακλής θα δοξαστεί ανάμεσα στους ανθρώπους και θα κάνει πολλά κατορθώματα. Σύμφωνα με τον Διόδωρο μετά το κατόρθωμα των φιδιών το παιδί που μέχρι τότε λεγόταν Αλκείδης (από το όνομα του παππού του τού Αλκαίου), πήρε το όνομα Ηρακλής, γιατί με αφορμή την Ήρα απέκτησε κλέος (=φήμη).

Ένας πολύ όμορφος μύθος συνοδεύει την πρώτη επαφή που είχε η Ήρα με τον Ηρακλή, χωρίς αυτή να το γνωρίζει. Όταν γεννήθηκε, η θεά Αθηνά τον πήρε και τον πήγε στην Ήρα για να τον θηλάσει. Η Ήρα τον θήλασε χωρίς να γνωρίζει ποιο είναι το μωρό, και κάποια στιγμή ο Ηρακλής την δάγκωσε. Η θεά πόνεσε και όπως τον απομάκρυνε βίαια από το στήθος της, το θεϊκό της γάλα σκορπίστηκε. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ο Γαλαξίας.

Ο παραπάνω μύθος προοιωνίζει την αποθέωση του ήρωα, γιατί τότε πίστευαν ότι όποιος θήλαζε από την Ήρα γινόταν αθάνατος.

Όταν έφθασε σε ηλικία εκπαίδευσης, όπως συνηθιζόταν τότε, μαθήτευσε στους καλύτερους δασκάλους. Γράμματα και κιθάρα έμαθε από τον γέρο Λίνο, τόξο από τον Εύρυτο από την Οιχαλία, εγγονό του Απόλλωνα και ξακουστό τοξότη, μουσική από τον Εύμολπο και πάλη και πυγμή από τον γιό του Ερμή, τον Απράλυκο ή Αυτόλυκο. Την τέχνη της αρματοδρομίας και της ιππασίας του δίδαξε ο ίδιος ο Αμφιτρύωνας. Τέλος ο Κάστορας, γιος του Ιππαλίδα, του έμαθε να χρησιμοποιεί στην μάχη τα όπλα, το δόρυ και την ασπίδα, και να πολεμάει σαν αρχηγός στη φάλαγγα. Είχε ακόμη δασκάλους τον Ραδάμανθυ, τον Κένταυρο Χείρωνα και τον Θέσπιο.

Βλέπουμε ότι του είχε δοθεί η καλύτερη παιδεία που ήταν δυνατόν να έχει. Αυτό και μόνο μπορεί να εξηγήσει το σπουδαίο πολιτισμικό έργο που έκανε κατά την διάρκεια της εκτέλεσης των άθλων του και καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Αυτή η παιδεία τον βοήθησε να αντιμετωπίσει τον βίαιο χαρακτήρα του και τα ελαττώματα του και να καταλήγει πάντα στην αναγνώριση του κακού και στην καταπολέμησή του. Είτε αυτό το κακό βρισκόταν «μέσα του», είτε γύρω του.

Ο Ηρακλής στο μονοπάτι της Αρετής και της κακίας.
Έργο του Annibale Carracci, 1596, Νάπολη,
Museo di Capodimonte.

Μετέτρεψε την κακία της Ήρας σε καλό. Οι εντολές που του έδωσε ο Ευρυσθέας είχαν σκοπό τον βασανισμό και την εξόντωσή του, γιατί πίσω τους κρυβόταν το μίσος της Ήρας. Τα οφέλη όμως που προέκυψαν για τον εαυτό του και για την ανθρωπότητα από την εκτέλεση των Άθλων, οφείλονταν αποκλειστικά στην δική του βούληση και την καταπολέμηση του κακού, το οποίο συνάντησε σε όλες του τις μορφές και το νίκησε.

Ένας μύθος που σώθηκε από τον Ξενοφώντα, μας διηγείται ότι ο Ηρακλής καθισμένος σ' ένα σταυροδρόμι, είδε να περνούν από μπροστά του δύο κοπέλες, η Αρετή και η Κακία. Η Αρετή ντυμένη στα λευκά, καθαρή, σεμνή και ευπρεπής του είπε ότι αν την ακολουθήσει δεν θα τον εξαπατήσει. Ο δρόμος της θα είναι δύσκολος και δύσβατος, αλλά θα τον οδηγήσει να κάνει πράξεις καλές. Αν θέλει να τον αγαπούν οι θεοί θα πρέπει να τους λατρεύει. Αν θέλει να τον αγαπούν οι άνθρωποι θα πρέπει να τους ευεργετεί και αν θέλει να τον αγαπά η Ελλάδα θα πρέπει να κάνει καλές πράξεις γι’ αυτήν.

Η άλλη κόρη που ήταν παχιά και προκλητικά ντυμένη με διάφανα φορέματα και προκλητικό βλέμμα του είπε: αν με ακολουθήσεις θα σε οδηγήσω στον πιο ευχάριστο δρόμο. Θα έχεις όλες τις ηδονές και τις απολαύσεις, δεν θα γνωρίσεις πολέμους και θα αποκτάς τα πάντα χωρίς δουλειά και κόπο. Ο Ηρακλής την ρώτησε πως την λένε και του απήντησε ότι όσοι την αγαπούν την ονομάζουν Ευδαιμονία και όσοι την μισούν Κακία. Ο Ηρακλής αποφάσισε να ακολουθήσει την Αρετή, προτιμώντας να υποφέρει για να διαβεί το δύσβατο δρόμο της, αλλά να γνωρίσει τη δόξα και την τιμή με τις καλές πράξεις και την αρετή του.

Ο μύθος του Ξενοφώντα σηματοδοτεί όμως και το ότι ο άνθρωπος έχει την ελευθερία της βούλησης να ακολουθήσει τον δρόμο που επιλέγει ο ίδιος. Ο Ηρακλής δεν υφίσταται αυτά που ίσως η μοίρα του έχει ορίσει αλλά αντίθετα αποφασίζει αυτός.

Στα 18 του χρόνια έκανε το πρώτο του κατόρθωμα σκοτώνοντας το λιοντάρι του Κιθαιρώνα, που κατασπάραζε τα κοπάδια του Αμφιτρύωνα και του Θέσπιου.

Κατόπιν πήγε στη Θήβα, την οποία απελευθέρωσε από τους Μινύες, στους οποίους οι Θηβαίοι πλήρωναν φόρους, και για ανταμοιβή ο Κρέοντας του έδωσε για σύζυγο τη

Ο Ηρακλής μαινόμενος, μοναδική απεικόνιση.
Πίσω του η έντρομη Μεγάρα. Κρατήρας
330-325 π.Χ. Μαδρίτη,
Αρχαιολογικό Μουσείο

ν κόρη του Μεγάρα καθώς και την εξουσία της Θήβας. Με την Μεγάρα απέκτησε 8 παιδιά. Όμως η Ήρα του έστειλε τρέλα και μανία φόνου και καταστροφής και έτσι σε μια κρίση του, σκότωσε την Μεγάρα και τα παιδιά και απείλησε να σκοτώσει και τον Αμφιτρύωνα, που μπήκε στη μέση να τον σταματήσει. Ευτυχώς όμως παρενέβη η Αθηνά και πετώντας του μια πέτρα στο στήθος τον έριξε σε βαθύ ύπνο, όμοιο με θάνατο (η πέτρα αυτή ονομάστηκε «λίθος σωφρονιστήρ»).

Εν συνεχεία ο Ηρακλής πήγε στο μαντείο των Δελφών για να μάθει πως θα μπορούσε να εξιλεωθεί. Το μαντείο τον έστειλε για 12 χρόνια στην Τίρυνθα, ως υπηρέτη του Ευρυσθέα που βασίλευε στις Μυκήνες. Εκεί θα έπρεπε να εκτελέσει δέκα άθλους. Κατόπιν θα γινόταν αθάνατος και θα ανέβαινε στον Όλυμπο με τους αθανάτους. (Οι Άθλοι έγιναν τελικά Δώδεκα, γιατί δύο από τους

ΑΘΛΟΙ – ΠΑΡΕΡΓΑ – ΠΡΑΞΕΙΣ

Οι περιπέτειες και τα κατορθώματά του συγκεντρώθηκαν και εντάχθηκαν σε τρεις κατηγορίες: τους δώδεκα άθλους, που περιλαμβάνουν ό,τι εκτέλεσε ο Ηρακλής κατ’ εντολήν του Ευρυσθέα του βασιλιά της Αργολίδας, τα πάρεργα που είναι τα κατορθώματα και οι περιπέτειες που συμβαίνουν στο διάστημα ανάμεσα σε δύο άθλους ή όσο εκτελείται ένας άθλος και τέλος τις πράξεις, που περιλαμβάνουν κατορθώματα που έκανε σε εκστρατείες και κατακτητικούς πολέμους.

Οι 12 άθλοι του κωδικοποιήθηκαν για πρώτη φορά στο πρώτο μισό του 5ου αιώνα (475 π.Χ.) στις μετώπες του ναού του Διός στην Ολυμπία. Έξι κοσμούσαν εξωτερικά την μετώπη του πρόναου και έξι την μετώπη του οπισθόδομου του ναού.

Πριν ξεκινήσει για την εκτέλεση των άθλων, οι θεοί του προσέφεραν πολλά και αξιοθαύμαστα δώρα, εκείνος όμως προτίμησε το ρόπαλο, το τόξο και την φαρέτρα με τα βέλη. Το ρόπαλο με την χάλκινη άκρη που του είχε χαρίσει ο Ήφαιστος το αντικατέ

στησε με ένα από αγριελιά του Ελικώνα, το οποίο όμως και αυτό το αντικατέστησε με ένα από ξύλο που έκοψε από την παραλία του Σαρωνικού. Αυτό το τελευταίο το ακούμπησε στο άγαλμα του Ερμή στην Τροιζήνα και αυτό φύτρωσε, βλάστησε και έγινε ένα επιβλητικό δέντρο (Ευριπίδης, Παυσανίας). Η αγριελιά θεωρείτο το δένδρο του νέου έτους και με τα κλαδιά της έδιωχναν τα κακά πνεύματα.

Το κόσμημα είναι εμπνευσμένο από το ρόπαλο του Ηρακλή και έχει ανάγλυφα ταστοιχεία που του δίνουν τις λεπτομέρειες του ξύλου.

Δέκα δεν τους αναγνώρισε ο Ευρυσθέας).

 

Ο ΛΕΩΝ ΤΗΣ ΝΕΜΕΑΣ

Ο πρώτος άθλος που ο Ευρυσθέας πρόσταξε τον ο Ηρακλή να κάνει, ήταν να εξοντώσει το λιοντάρι της Νεμέας, το οποίο κατά τον Ησίοδο (στην Θεογονία) γεννήθηκε από την

«Η Χίμαιρα» ορείχαλκος, 360 π.χ.
Φλωρεντία, Αρχαιολογικό Μουσείο

ένωση της Χίμαιρας (=η περυσινή αίξ, γίδα, κατσίκα) με τον Όρθρο, διότι θεωρεί ότι ο λέων μετέχει στην φύση και των δύο, μια και πριν γίνει βασιλιάς των ζώων ήταν προπαντός αντικείμενο τρόμου. Η Χίμαιρα είναι το τέρας της θύελλας, ενώ ο Όρθρος συνώνυμο προς το ημίφως. Το λιοντάρι το ανέθρεψε η Ήρα και λέγεται ότι το έστειλαν οι θεοί για να τιμωρήσουν τους κατοίκους της Βέμβινας (κώμη της Αργολίδος κοντά στην Νεμέα), διότι είχαν παραμελήσει τις θυσίες. Γι’ αυτό και είχαν δώσει στο λιοντάρι το όνομα «Βεμβινήτης». Το θηρίο ήταν άτρωτο και το δέρμα του δεν το διαπερνούσε ούτε σπαθί, ούτε ακόντιο, ούτε βέλος.

Όταν ο Ηρακλής έφθασε στον δρόμο από το Άργος για την Κόρινθο, συνάντησε τον Μόλορχο (κατ’ άλλους βασιλιάς, κατ’ άλλους φτωχός βοσκός) με τον οποίο συμφώνησε να σφάξει το μοναδικό του κριάρι σε 30 μέρες ως θυσία στον Δία-Σωτήρα αν γύριζε νικητής έχοντας εξολοθρεύσει το λιοντάρι, ή να το θυσιάσει για τον ίδιο το Ηρακλή σαν ήρωα αν το λιοντάρι τον είχε φάει.


Η πάλη με το λιοντάρι της Νεμέας, ασημένιος δίσκος
6ος αι. π.Χ. Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη

Όταν συνάντησε το λιοντάρι προσπάθησε ανώφελα να το χτυπήσει με το τόξο του, με το σπαθί του και με το ρόπαλό του. Το λιοντάρι μπήκε στη σπηλιά του, που είχε δύο εισόδους. Ο Ηρακλής έκλεισε την μια είσοδο με πέτρες, μπήκε από την άλλη είσοδο, αναμετρήθηκε μαζί του και το σκότωσε με τα χέρια του. Γυρίζοντας από το βουνό με το λιοντάρι στην πλάτη του, πέρασε από τον Μόλορχο και, όπως είχαν συμφωνήσει, θυσίασαν το κριάρι του στον Δία-Σωτήρα. Σε ανάμνηση αυτής της νίκης ο Ηρακλής όρισε να γίνονται αγώνες στη Νεμέα, οι οποίοι ονομάστηκαν «Νέμεα», και όπου οι νικητές στεφανώνονταν με φύλλα αγριοσέληνου.

Τέλος γύρισε στις Μυκήνες (πήραν το όνομά τους από την κόρη του Ινάχου την Μυκήνη), όπου ο Ευρυσθέας τον φοβήθηκε τόσο πολύ, που του απαγόρευσε να ξαναμπεί στην πόλη. Τα τρόπαια και τις αποδείξεις θα έπρεπε να του τα δείχνει έξω από τα τείχη και τις διαταγές του για τους άθλους θα τις έστελνε στον Ηρακλή μ’ έναν μαντατοφόρο, τον Κοπρέα. Ο Ηρακλής κράτησε το δέρμα του θηρίου σε ανάμνηση του άθλου του και το φορούσε σαν πανοπλία με το κεφάλι του θηρίου σαν περικεφαλαία.

Συμβολισμός: Το σπήλαιο που συμβολίζει και την μήτρα είναι ένα κοσμικό κέντρο, είναι τόπος συνάντησης του ανθρώπου με το θείο, γι’ αυτό οι θεοί και οι Σωτήρες γεννώνται μέσα σε σπηλιές. Η βορεινή είσοδος της σπηλιάς ήταν των ανθρώπων, η νότια των θεών. Έτσι ο Ηρακλής με τον πρώτο άθλο του ξεκίνησε την πορεία του προς την αθανασία.

Ο Λέων της Νεμέας, σαν θηρίο, αντιπροσωπεύει το «θηρίο» που κρύβει ο κάθε άνθρωπος μέσα του. Αυτό το «θηρίο» το πολέμησε με τα γυμνά του χέρια, ολομόναχος, χωρίς να χρησιμοποιήσει τα όπλα που του έδωσαν οι θεοί σαν βοήθεια για την εκτέλεση των άθλων.

Ο Ηρακλής «άνθρωπος» πρέπει να αντιμετωπίσει το «θηρίο» δίχως εξωτερική υποστήριξη και να βγει νικητής. 

Έφραξε την σπηλιά και πάλεψε με το θηρίο, ήρθε αντιμέτωπος με το «θηρίο» που κρυβότανε μέσα του, δηλαδή τον ίδιο του τον εαυτό. Κατάφερε να νικήσει χωρίς όπλα και άλλα βοηθήματα. Σήμερα θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο άνθρωπος θα πρέπει να αντιμετωπίζει το «θηρίο» που κρύβει μέσα του, με τις δικές του δυνάμεις χωρίς εξωτερική βοήθεια η οποία μπορεί να είναι φάρμακα ή ναρκωτικά. Ο Ηρακλής έδωσε την μάχη και βγήκε από την σπηλιά που συμβολίζει την μήτρα, ξαναγεννημένος ως προς το συγκεκριμένο κομμάτι του εαυτού του. Το ίδιο καλούμαστε να κάνουμε και εμείς πολεμώντας με τις δικές μας και μόνο δυνάμεις. Γιατί μόνο τότε θα έχουμε καταφέρει να γίνουμε καλύτεροι, αφού θα έχουμε γνωρίσει και καταπολεμήσει το συγκεκριμένο ελάττωμά μας.

Ο άθλος σαν κόσμημα αποδίδεται με το κεφάλι ενός λιονταριού σε παραλλαγές, άλλοτε εγχάρακτο και άλλοτε ανάγλυφο σε μενταγιόν, σκουλαρίκια, δαχτυλίδι και μανικετόκουμπα.

Η ΛΕΡΝΑΙΑ ΥΔΡΑ

Ο Ηρακλής σκοτώνει την Λερναία Ύδρα Ζωγραφική παράσταση από κατακόμβη Ρώμη, 4ος αι. μ. Χ

Στον δεύτερο άθλο του ο Ηρακλής πήρε εντολή από τον Ευρυσθέα να σκοτώσει την Λερναία Ύδρα, ένα φιδόμορφο τέρας, παιδί της Έχιδνας και του Τυφώνα, που ζούσε στην περιοχή του Άργους. Η φωλιά της ήταν πάνω σ’ ένα λόφο, δίπλα στην λίμνη στην πηγή Αμυμώνη, που την σκίαζε ένας πελώριος πλάτανος. Είχε αποκρουστική μορφή και τεράστιο σώμα με 9 κεφάλια, που ξερνούσαν φωτιά και η ανάσα τους ήταν δηλητηριασμένη. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να αφανίζονται τα πάντα στον κάμπο. Πιστεύεται ότι η Λερναία Ύδρα αναστήθηκε από την Ήρα για να καταστρέψει τον Ηρακλή.

Η Λέρνη είχε ένα ιερό άλσος από πλατάνια, που έφτανε μέχρι την θάλασσα και ήταν ανάμεσα σε δύο ποτάμια, τον Ποτίνο και τον Αμυμώνη. Εκεί, κάθε χρόνο, διοργανώνονταν απόκρυφες μυστικές νυχτερινές τελετές προς τιμήν του Διονύσου καθώς και τα μυστήρια της Λερναίας Δήμητρας, που γινόντουσαν σε περιφραγμένο χώρο από όπου κατέβηκαν ο Άδης και η Περσεφόνη στον Τάρταρο.

Αυτή την ιερή περιοχή τρομοκρατούσε η Ύδρα και ο Ηρακλής ζήτησε την βοήθεια του φίλου του Ιόλαου για να την αντιμετωπίσει. Όταν έφθασαν στην λίμνη το τέρας ήταν κρυμμένο στην φωλιά του και η Αθηνά για να βοηθήσει τον Ηρακλή του έβαλε ένα σχέδιο στο μυαλό. Πύρωνε τα βέλη του και τα έριχνε στην φωλιά του τέρατος και έτσι το ανάγκασε να βγει έξω. Τότε το τέρας τυλίχτηκε γύρω από το πόδι του Ηρακλή, και εκείνος άρχισε να το πολεμάει χωρίς να δειλιάσει στιγμή. Όπου όμως έκοβε ένα κεφάλι αμέσως φύτρωναν δύο στην θέση του.

Μόλις η Ήρα είδε ότι ο Ηρακλής αντιστεκόταν με τόση δύναμη, έστειλε ένα κάβουρα να του δαγκώσει το πόδι. Ο Ηρακλής πάτησε τον κάβουρα με δύναμη και τον σκότωσε. Η ΄Ηρα τότε για να τιμήσει τον κάβουρα τον ανέβασε στον ουρανό μετατρέποντάς τον στον αστερισμό του Καρκίνου. Οι ορφικοί ερμήνευαν τον Καρκίνο σαν το κατώφλι απ’ όπου περνάνε οι ψυχές για να ενσαρκωθούν.

Ο αγώνας όμως με την Ύδρα δεν τελείωνε και τότε ο Ηρακλής ζήτησε από τον Ιόλαο ν’ ανάψει φωτιά σε κλαδιά και να καυτηριάζει τους λαιμούς της Ύδρας όπου αυτός έκοβε τα κεφάλια, για να μην ξαναφυτρώνουν καινούργια και έτσι οι δύο ήρωες εξολόθρεψαν το τέρας. Το μεσαίο κεφάλι της Ύδρας ήταν αθάνατο, γι’ αυτό ο Ηρακλής το έθαψε βαθιά μέσα στην γη και από πάνω το σκέπασε με μια βαριά πέτρα. Κατόπιν πήρε το άψυχο σώμα και βούτηξε μέσα στην χολή του τα βέλη του, τα οποία έκτοτε έγιναν θανατηφόρα. Γυρνώντας πίσω στον Ευρυσθέα του ανακοίνωσε ότι έκανε τον άθλο, όμως ο Ευρυσθέας του είπε ότι δεν τον αναγνωρίζει, διότι τον έκανε με την βοήθεια του Ιόλαου.

Ο μύθος βρίσκει την ιστορική ερμηνεία του στην αποξήρανση των ελών της Λέρνης και την απαλλαγή των κατοίκων από τους ελώδεις πυρετούς. Η πολυκέφαλη Ύδρα δηλώνει προφανώς τις πολλές πηγές της Λέρνης και η μολυσματική εκπνοή τις δηλητηριώδεις αναθυμιάσεις και τις ασθένειες που προήρχοντο από την λίμνη. Πρόσφατες έρευνες στην περιοχή του Αργολικού κόλπου απεκάλυψαν ότι η θέση φαίνεται να έχει μεγάλα κοιτάσματα πετρελαίου, από τα οποία αναδύεται ασφαλώς και φυσικό αέριο. Διόλου απίθανο λοιπόν η Λερναία Ύδρα να είναι μια από τις πηγές πετρελαιοειδών της προϊστορικής Ελλάδας.

Συμβολισμός: Σε συμβολικό επίπεδο υπήρχε η πίστη ότι οι λίμνες αποτελούσαν εισόδους του κάτω κόσμου.

Ο άθλος της Λερναίας Ύδρας συμβολίζει την μάχη του ανθρώπου με την κακία. Η «Λερναία Ύδρα» εκφράζει τις μορφές της κακίας και τις βρώμικες σκέψεις, τις οποίες κάνουν και διαδίδουν οι άνθρωποι στο περιβάλλον, και οι οποίες αντιπροσωπεύονται από την «ελώδη περιοχή».

Έτσι η κακία δεν σταματάει να γεννάει συνέχεια νέες μορφές κακίας, γι’ αυτό πρέπει να έλθει αντιμέτωπη με την καθαρτήρια πυρά. Η γνώση μας δίνει την δυνατότητα να εντοπίσουμε την κακία, να την ξεσκεπάσουμε, να την αποκαλύψουμε και να την διαδώσουμε να μαθευτεί. Τότε ερχόμενη στο φως της δημοσιοποίησης χάνει την δύναμή της και αποκαλύπτονται αυτοί που την υπηρετούν.

Έτσι το φως της αλήθειας την καταστρέφει όπως έγινε με την φωτιά που χρησιμοποίησε ο Ηρακλής. Πάντα όμως πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι το κακό κάπου κρύβεται και δεν έχει εξοντωθεί για πάντα, γιατί αυτή είναι η φύση του. Είναι το βασικό κεφάλι της Λερναίας Ύδρας που έμεινε αλώβητο, είναι το κακό που έχει ριζώσει και εξακολουθεί να υπάρχει. Σίγουρα γινόμαστε καλύτεροι αλλά και χρήσιμοι στην κοινωνία, όταν μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε το κακό, να το αντιμετωπίζουμε αλλά και να το γνωστοποιούμε.

Ο άθλος σαν κόσμημα αποδίδεται από ένα περιδέραιο που μοιάζει με σώμα φολιδωτού φιδιού με πολλά κεφάλια, τα στοιχεία που το αποτελούν έχουν γραμμές απαλές γεμάτες κίνηση και τα ανάγλυφα σχέδια αναπαριστούν το θέμα του μύθου. Το κόσμημα είναι παράλληλα ένα αποτροπαϊκό φυλαχτό γιατί συμβολίζει την νίκη του καλού και της γνώσης. Το σύνολο συνοδεύεται από αντίστοιχα σκουλαρίκια.

Ο ΕΡΥΜΑΝΘΙΟΣ ΚΑΠΡΟΣ

Ο κάπρος ήταν ένα θηρίο πελώριο, φοβερό στην όψη, το οποίο έπρεπε να αιχμαλωτίσει ζωντανό ο Ηρακλής στις πλαγιές του Ερύμανθου (βουνό αφιερωμένο στην Άρτεμη), στα περίγυρα της πόλης Ψωφίδας, στην Αρκαδία. Αυτό το αγριογούρουνο λυμαινόταν την περιοχή και έτρωγε μέχρι και ανθρώπους. Κανείς δεν μπορούσε να το αντιμετωπίσει, διότι είχε τεράστια δύναμη, ταχύτητα και αντοχή.

Ο Ηρακλής πηγαίνει τον Ερυμάνθιο κάπρο στον
Ευρυσθέα που έχει κρυφτεί στο πυθάρι.
Μελανόμορφος αμφορέας, 510 π.Χ.
Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι

Στον δρόμο για τον Ερύμανθο ο Ηρακλής, φιλοξενήθηκε από τον φίλο του Κένταυρο Φόλο, που του ετοίμασε ένα πλούσιο τραπέζι, και κάποια στιγμή άνοιξε ένα μεγάλο πιθάρι με εκλεκτό κρασί. Ο Ηρακλής αφέθηκε στην ευχαρίστηση του καλού φαγητού και του μεθυστικού κρασιού. Οι άλλοι Κένταυροι θύμωσαν, διότι το κρασί ανήκε σε όλους, και ο Ηρακλής μεθυσμένος τους επιτέθηκε πρώτα με αναμμένους δαυλούς και μετά με τα θανάσιμα βέλη του τόξου του. Οι Κένταυροι έτρεξαν να σωθούν αλλά ο Ηρακλής, εκτός ελέγχου, τους κυνήγησε και εκείνοι μπήκαν να κρυφτούν στην σπηλιά του Χείρωνα. Μανιασμένος μπήκε και τόξευσε τον πρώτο Κένταυρο που βρήκε μπροστά του, σκοτώνοντας έτσι τον φίλο του Χείρωνα.

Μετανοιωμένος για την συμπεριφορά του, συνέχισε την πορεία του για τον Ερύμανθο και το κυνήγι του κάπρου. Τον έβγαλε από το δάσος με δυνατές φωνές και τον οδήγησε σ’ ένα σωρό από χιόνι, όπου ο κάπρος βούλιαξε στο χιόνι και δεν μπορούσε πια να τρέξει. Πήδηξε στην πλάτη του, τον αλυσόδεσε και τον μετέφερε στις Μυκήνες. Ο Ευρυσθέας μόλις είδε τον πελώριο κάπρο κρύφτηκε από τον φόβο του μέσα σ’ ένα μεγάλο μπρούτζινο πιθάρι που είχε κατασκευάσει για τέτοιες περιπτώσεις. Ο Ηρακλής σκότωσε το αγριογούρουνο και φόρεσε το δέρμα του μαζί με την λεοντή και λέγεται, ότι οι χαυλιόδοντες του φυλάσσονταν στον ναό του Απόλλωνα στην Κύμη της Ιταλίας.

Πιθανόν οι αρχαίοι πληθυσμοί της Αρκαδίας να υποδηλούσαν με την εικόνα του κάπρου τον ποταμό Ερύμανθο, ο οποίος κατά τον χειμώνα και κατά τις αρχές της άνοιξης γινόταν μανιώδης χείμαρρος που πλημμύριζε, από το νερό των λειωμένων χιόνων των υψηλών ορέων απ’ όπου πηγάζει. Κατέστρεφε την κοιλάδα της Ψωφίδος και εξέβαλε στον Αλφειό. Έτσι ο Ηρακλής, ως ηλιακός θεός θα μπορούσε να είναι ο καλοκαιρινός ήλιος, ο οποίος αποξηραίνων τα νερά δεσμεύει την μανία των χειμάρρων.

Συμβολισμός: Ο Ερυμάνθιος κάπρος συμβολίζει τα πάθη και τις κοιλιακές ηδονές που κάνουν τον άνθρωπο να χάσει τον έλεγχο και να κάνει πράξεις άσχημες και επικίνδυνες που μπορεί να του στοιχίσουν για ολόκληρη την ζωή του. Το ίδιο μήνυμα στέλνει και η περίπτωση της Καλυψούς με τον Οδυσσέα, το ίδιο και η Κίρκη, που μεταμόρφωσε τους συντρόφους του σε γουρούνια – κάπρους , ζώα που έχουν σαν μόνη ηδονή τους την τροφή στην λάσπη της γης. Ακόμη ο Ηράκλειτος θα αναφερθεί σ’ αυτήν την ανθρώπινη αδυναμία και θα πει «άλλη η ηδονή του χοίρου και άλλη του ανθρώπου».

Στην δοκιμασία ο Ηρακλής έπεσε θύμα στην οινοποσία και φαγοποσία με τους Κένταυρους, έφθασε σε σημείο απώλειας ελέγχου και έκανε κακό στους φίλους του και όχι μόνο, αλλά αφαίρεσε και την ζωή του καλού του φίλου Κένταυρου Χείρωνα.

Η σύλληψη του κάπρου συμβολίζει τον έλεγχο που πρέπει να έχει ένας άνθρωπος στις αδυναμίες που σχετίζονται με την ύλη και να μην πέφτει θύμα τους. Να μπορεί να ζει χωρίς αυτές να τον κυβερνούν και να του καταστρέφουν την ζωή. Καταπολεμώντας αυτά τα πάθη και τις αδυναμίες ο άνθρωπος γίνεται καλύτερος.

Ο άθλος σαν κόσμημα αποδίδεται σε ένα περιδέραιο που το βασικό του θέμα είναι εμπνευσμένο από το σχήμα που έχουν τα προεξέχοντα δόντια του κάπρου, τα οποία κλείνουν σε ένα οβάλ σχήμα και είναι στολισμένα με γραμμώσεις που τα τονίζουν και τα αναδεικνύουν.

Η ΚΕΡΥΝΙΤΙΣ ΕΛΑΦΟΣ

Κάποτε η Αρτέμης είχε βγει στο όρος Παράσσιο για κυνήγι. Εκεί συνάντησε πέντε πανέμορφες ελαφίνες με χρυσά κέρατα. Έμεινε κατάπληκτη από την ομορφιά τους και θέλοντας να τις αποκτήσει τις κυνήγησε, έπιασε τις τέσσερις και τις έζεψε στο άρμα της αλλά η πέμπτη της ξέφυγε, γιατί έτσι θέλησε η Ήρα, και κατέφυγε στο βουνό της Κερύνειας στα σύνορα της Αργολίδας και της Αχαΐας. Από εκεί πήρε και το όνομά της.

Αυτή την ιερή ελαφίνα, με τις χάλκινες οπλές και τα χρυσά κέρατα, έπρεπε ο Ηρακλής να την πάει ζωντανή στον Ευρυσθέα. Ο Ηρακλής την κυνήγησε για έναν ολόκληρο χρόνο. Τέλος για να την πιάσει την τραυμάτισε ελαφρά. Τότε η Άρτεμις θύμωσε πολύ αλλά καταπραΰνθηκε ο θυμός της όταν ο Ηρακλής της εξήγησε τον λόγο που έκανε αυτήν την πράξη. Έτσι ο Ηρακλής έδειξε στον Ευρυσθέα και στις Μυκήνες το ελάφι και ο άθλος τελείωσε.

Συμβολισμός: Το ελάφι συμβολικά απεικονίζει τον διαλογισμό, την πραότητα και τη ευγένεια, σχετίζεται με το

Ο Ηρακλής και η Κερυνίτις Έλαφος.
Ερυθρόμορφη Κύλικα 480 π.Χ.
Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι

φως και είναι σύμβολο ανάπτυξης, προόδου και μακροζωίας. Από μυθολογική άποψη ο άθλος φαίνεται να σχετίζεται με τον Ιδαίο Ηρακλή, τον οποίον οι Γαλάτες ταύτισαν με τον Όγμιο, που εφεύρε το Ογκαμικό αλφάβητο και τους θρύλους των Ουαλών.

Επί ένα χρόνο ο Ηρακλής κυνηγάει την έλαφο, πρέπει να εξαντλήσει πρώτα το γήινο σώμα του, για να μπορέσει να την πλησιάσει και να την συλλάβει. Ο Ηρακλής μετέφερε το θήραμα στην αγκαλιά του με τρυφερότητα, για να το δώσει πάλι ελεύθερο στους θεούς στους οποίους απολογήθηκε.

Ο άθλος συμβολίζει τον αγώνα που πρέπει να δώσει, και τον χρόνο που πρέπει ν΄αφιερώσει, ένας άνθρωπος προκειμένου να κατακτήσει και να κατανοήσει την τρυφερότητα, την υπομονή, την ευγένεια και ακόμη να τα εκφράσει με αγάπη. Τότε θα μάθει να φέρεται με αγάπη, κατανόηση και τρυφερότητα όμοια με αυτή που φέρθηκε ο Ηρακλής στο πανέμορφο ελάφι όταν το μετέφερε στην αγκαλιά του για να το παραδώσει εκτελώντας τον άθλο. Τέλος το ελάφι επεστράφη στην ‘Άρτεμη, πράξη που δείχνει πως η κάθε επαφή του ανθρώπου με πράξεις καλοσύνης και αγάπης προς τους γύρω του, είναι μια αποδοχή των δώρων του Θεού τα οποία μοιάζουν να επιστρέφονται πίσω για να μοιραστούν και σε άλλους ανθρώπους.

Ο άθλος σαν κόσμημα αποδίδεται με ένα σύμπλεγμα που αποτελείται από μία αγκαλιά, τις οπλές που έχουν το σχήμα του πέταλου, το οποίο σαν σχήμα θεωρείται ότι φέρνει καλοτυχία, αλλά και τα χαρακτηριστικά κέρατα του ελαφιού που συμβολικά συνδέονται με το «δέντρο της ζωής» ενώ το ίδιο το ελάφι συνδέεται με τις καλές ουράνιες δυνάμεις. Το κόσμημα, από την ερμηνεία των συμβόλων που φέρει, μπορεί να θεωρηθεί ένα δυνατό φυλαχτό. Αλλά και ένα σύμβολο που εκφράζει την συνειδητή αγάπη και την τρυφερότητα αλλά και μακροζωϊα.

ΟΙ ΣΤΥΜΦΑΛΙΔΕΣ ΟΡΝΙΘΕΣ

Ο Ηρακλής έπρεπε να διώξει από τα βαλτοτόπια της Στυμφαλίας τα αμέτρητα χαλκόραμφα, χαλκόνυχα, χαλκόφτερα πουλιά, που πετούσαν χάλκινα βέλη από τα φτερά τους. Όταν έφθασε στα περικυκλωμένα από πυκνά δάση βαλτοτόπια, κατάλαβε ότι δεν θα μπορούσε να τα διώξει με τα βέλη του, και τότε εμφανίστηκε η Αθηνά και του προσέφερε ένα ζευγάρι χάλκινα κρόταλα καμωμένα από τον Ήφαιστο. Ο Ηρακλής ανέβηκε στο ύψωμα της Κυλλήνης και άρχισε να χτυπάει τα κρόταλα προκαλώντας τόσο θόρυβο, ώστε τα πουλιά τρομάξανε και σηκώθηκαν στον αέρα και έφυγαν.

Ο Ηρακλής και οι κυνηγάει τις Στυμφαλίδες όρνιθες.
Αττικός μελανόμορφος αμφορέας του 530 π. Χ.
Λονδίνο. Βρετανικό Μουσείο

Κατ’ άλλους οι Στυμφαλίδες όρνιθες ήταν γυναίκες, κόρες του Στύμφαλου και της Όρνιθας τις οποίες σκότωσε ο Ηρακλής επειδή του αρνήθηκαν την φιλοξενία. Στον αρχαίο ναό της Στυμφαλίας Αρτέμιδος βρισκόντουσαν αναπαραστάσεις των πουλιών και πίσω από τον ναό ήταν στημένα αγάλματα κοριτσιών με σκέλη πουλιών.

Ο Ηρακλής εδώ δοξάζεται ως θεραπευτής, ο οποίος εκδιώκει τους δαίμονες του πυρετού, που ταυτίζονται με τα πουλιά του βάλτου. Οι όρνιθες είναι προσωποποιήσεις του πυρετού. Στα πρώιμα χρόνια (στους πρωτόγονους λαούς ακόμη και σήμερα) έδιωχναν τους δαίμονες του πυρετού με κρόταλα και ροκάνες. Η πρόκληση θορύβου με χάλκινα αντικείμενα ήταν τελετουργική πράξη που χρησιμοποιείτο ακόμη για την αποτροπή της καταιγίδας και της κακοκαιρίας γενικά. Η Άρτεμης ήταν η θεά που μπορούσε να προκαλέσει πυρετό ή να γιατρέψει απ’ αυτόν.

Η έκταση του βάλτου της Στυμφαλίας αυξανόταν σημαντικά και κάποτε κάτι έφραξε την υπόγεια σήραγγα απ’ όπου διοχετεύονταν τα νερά της. Πιθανότατα ο Ηρακλής να αποξήρανε το βαλτοτόπι και να ελευθέρωσε την σήραγγα.

Συμβολισμός: Σε συμβολικό επίπεδο ο Ηρακλής πήρε βοήθεια από την Αθηνά, που συμβολίζει τον νου. Οι βάλτοι συμβολίζουν την στασιμότητα της ζωής των ανθρώπων, που παραμένουν αδρανείς χωρίς καμία αντίδραση για ό,τι τους συμβαίνει στην ζωή. Η δράση των ορνίθων συμβολίζει την εξακόντιση μορφών κακίας προς τους άλλους. Ο μεγαλύτερος φόβος τους είναι μήπως αποκαλυφθούν (θρασύδειλοι). Το μέσον αντιμετώπισής των είναι η δημοσιοποίησή και αποκάλυψη του κακού, η ηχηρή αλήθεια έχει την δύναμη να το εξαλείψει, γι’ αυτό ο Ηρακλής έκανε κρότο μεγαλύτερο από τις όρνιθες (δημοσιοποίηση) και τις εκδίωξε.

Ο άθλος σαν κόσμημα αποδίδεται σε ένα περιδέραιο που το βασικό του θέμα αποτελείται από στοιχεία που φέρουν ανάγλυφες μορφές πουλιών που πετούν και δημιουργούν σάλο. Τα μαργαριτάρια, τα οποία το συγκρατούν συμβολίζουν την καθαρότητα και την γαλήνη που ακολουθούν μετά το πέρας του άθλου.

ΟΙ ΣΤΑΥΛΟΙ ΤΟΥ ΑΥΓΕΙΟΥ

Ο Ηρακλής έπρεπε να καθαρίσει τους βρωμερούς σταύλους του βασιλέα της Ήλιδας Αυγείου, ο οποίος ήταν ο πλουσιότερος άνθρωπος στη Γη σε πρόβατα και γελάδια, τα οποία ήταν απαράμιλλα γόνιμα. Επειδή οι σταύλοι και οι στάνες είχαν χρόνια να καθαριστούν, η δυσοσμία μόλυνε όλη την Πελοπόννησο. Ο Ηρακλής προσφέρθηκε να τα καθαρίσει πριν πέσει το σκοτάδι με αντίτιμο το 1/10 από τα ζωντανά, ή ένα μέρος από το βασίλειό του. Μάρτυρας και ελεγκτής δέχθηκε να γίνει ο γιος του Αυγεία Φυλέας. Ο Αυγείας τον έβαλε να ορκιστεί και εκείνος ορκίστηκε για πρώτη φορά στο όνομα του πατέρα του, Δία, κάτι που δεν το ξαναέκανε ποτέ.

Ο Ηρακλής απέκρουσε την ιδέα να μεταφέρει την κόπρο στους ώμους του ως έργο ανάξιο της φήμης του, με σκοπό να αποφύγει την ντροπή από την προσβλητική προσταγή. Με την βοήθεια του Ιόλαου έριξε σε δύο σημεία τον μαντρότοιχο των σταύλων, έσκαψε ένα βαθύ αυλάκι που περνούσε μέσα από τα χωράφια και τους σταύλους του Αυγεία και έπειτα εξέτρεψε από τις κοίτες τους τούς ποταμούς Αλφειό και Πηνειό ή Μένιο, ώστε τα νερά τους να κυλήσουν ορμητικά και να συμπαρασύρουν όλη την κόπρο μέχρι την θάλασσα. Κατόπιν ξαναέκτισαν τον μαντρότοιχο, και έτσι ο άθλος τελείωσε σε μια ημέρα. Ο Αυγείας έμαθε ότι ο Ευρυσθέας είχε δώσει την εντολή του καθαρισμού και αρνήθηκε να τον πληρώσει, παρά την μαρτυρία του Φυλέα για την συμφωνία που είχε συνάψει. Ο δε Ευρυσθέας δεν δέχθηκε να προσμετρήσει τον άθλο, θεωρώντας ότι ο Ηρακλής ήταν στην δούλεψη του Αυγεία. Αργότερα ο Ηρακλής για να τιμωρήσ

ει τον Αυγεία εκστράτευσε εναντίον του, τον σκότωσε και έκανε βασιλιά της Ήλιδας τον Φυλέα. Σε ανάμνηση αυτής της νίκης του διοργάνωσε στην Ολυμπία τους πρώτους Ολυμπιακούς αγώνες.

Στην τέχνη ο άθλος απεικονίζεται για πρώτη φορά στην μετώπη του ναού του Διός στην Ολυμπία. Ως πατέρας του Αυγεία αναφέρεται ο Ήλιος. Την άποψη αυτή δεν ενισχύει μόνο η καταγωγή του και η ετυμολογία του ονόματός του (Αυγείας=λαμπερός, αυγή), αλλά και το ότι τρέφει τα βόδια, που είναι ιερά ζώα του Ηλίου. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Αυγείας ήταν η ανθρώπινη υπόσταση του θεού Ηλίου, α

λλά ότι ήταν αρχηγός του γένους των Ηλείων που λάτρευε τον Ήλιο.

Συμβολισμός: Ο άθλος συμβολίζει τον αυτοσεβασμό που πρέπει να έχει ένας άνθρωπος και την προσπάθεια που πρέπει να κάνει για να διαφυλάξει την αξιοπρέπειά του. Ο Ηρακλής θέλησε να αποφύγει την άμεση επαφή με την κόπρο και την ρυπαρότητα (συμβολίζουν τους αντίστοιχους ανθρώπους). Γκρέμισε τους μαντρότοιχους των σταύλων και εξέτρεψε το καθαρό νερό των ποταμών το οποίο περνώντας παρέσυρε κάθε είδους ακαθαρσία.

Γκρέμισε τα «φράγματα» της κατεστημένης ροής των ποταμών Αλφειού (Αλ-φειός=συγκέντρωση του φωτός) και Πηνειού (Πη-νειός=υποταγή της ύλης στον νου), που απομόνωναν τους ανθρώπους από τους ποταμούς της καθάρσεως. Τα φυσικά στοιχεία και το νερό αποκαθάρουν τους ανθρώπους από τον ρύπο που συσσωρεύτηκε με τα χρόνια. Ακόμη και σήμερα οι βαπτίσεις, οι καθάρσεις με νερό (αγιασμός) αλλάζουν από λαό σε λαό, από θρησκεία σε θρησκεία, αλλά συμβολίζουν το ίδιο πράγμα. Επανέφερε την καθαρότητα ανάμεσα στις ανθρώπινες σχέσεις, χωρίς διάθεση προβολής.

Ο άθλος σαν κόσμημα αποδίδεται από ένα περιδέραιο που αποτελείται από ασημένια στοιχεία τα οποία είναι έτσι συνδεδεμένα ώστε να δίνουν την εντύπωση κυμάτων νερού, σαν αυτά των δύο ποταμών που επιφέρουν την κάθαρση και την αναζωογόνηση. Η επιφάνεια του μετάλλου δεν είναι λεία, είναι σχεδόν ανάγλυφη για να δείξει ότι το νερό καθαρίζοντας άφησε τα σημάδια του, γιατί μετά την κάθαρση τίποτε δεν είναι ίδιο. Το σετ συμπληρώνεται από αντιστοίχου σχήματος σκουλαρίκια, βραχιόλι και δαχτυλίδι.

Ο ΤΑΥΡΟΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Ο ταύρος της Κρήτης ήταν ένα άγριο ζώο που έβγαζε φωτιές και σκορπούσε παντού την καταστροφή. Λέγεται ότι ο Δίας αρπάζοντας την Ευρώπη δεν μεταμορφώθηκε σε ταύρο, αλλά έφυγε από την Φοινίκη μαζί της πάνω σ’ έναν ταύρο, τον οποίο άφησε μετά ελεύθερο αφού έφθασε στην Κρήτη. Μετά από λίγο όμως οι θεοί έστειλαν τρέλα στον ταύρο, που έφυγε εξαγριωμένος από το παλάτι και γύριζε προξενώντας καταστροφές. Κατά μιαν άλλη εκδοχή πρόκειται για τον ταύρο που είχε στείλει στον Μίνωα ο Ποσειδώνας για να τον θυσιάσει προς τιμήν του, αλλά ο Μίνωας μαγεμένος από την ομορφιά του τον κράτησε στα κοπάδια του. Τότε ο Ποσειδώνας θυμωμένος έστειλε τρέλα στον ταύρο και αυτός άρχισε να προξενεί τεράστιες καταστροφές στην περιοχή και κανείς δεν μπορούσε να τον αντιμετωπίσει.

Ο Ηρακλής και ο ταύρος της Κρήτης.
Αττικός μελανόμορφος αμφορέας,
520 π.Χ.
Νέα Υόρκη, Metropolitan Museum

Αυτόν τον ταύρο πήρε εντολή ο Ηρακλής, να τον πιάσει και να τον παραδώσει στον Ευρυσθέα ζωντανό. Ο Ηρακλής μετά από πολύ μεγάλη προσπάθεια κατάφερε και έπιασε τον ταύρο, τον έδεσε και πέρασε μαζί του κολυμπώντας στις ανατολικές ακτές της Πελοποννήσου. Από κει τον πήρε στους ώμους και τον έφερε στις Μυκήνες. Ο Ευρυσθέας θαύμασε το όμορφο ζώο και θέλησε να το αφιερώσει στην Ήρα. Αυτή όμως αρνήθηκε, γιατί δεν ήθελε να δεχθεί για δώρο κάτι που θα της θύμιζε την επιτυχία του Ηρακλή και χάρις στο οποίο μεγάλωνε η φήμη του όλο και περισσότερο. Γι’ αυτό τον άφησε ελεύθερο και αυτός πέρασε από το Άργος, την Σπάρτη, την Κόρινθο, τον Ισθμό, την Αττική κάνοντας πολλές καταστροφές και κατέληξε στον Μαραθώνα όπου τον έπιασε ο Θησέας και των πρόσφερε θυσία στους θεούς.

Ο μύθος αυτός προσπαθεί να δημιουργήσει έναν ενιαίο μυθολογικό χώρο που να περιλαμβάνει τόσο το Άργος και την Κρήτη (για την οποία έχουμε επιγραφή όπου θεωρεί το Άργος μητρόπολη της Κνωσού), όσο και την Αττική με τους μύθους του Θησέα.

Συμβολισμός: Ο ταύρος είναι συνήθως η αρσενική αρχή στην φύση, η ηλιακή αναπαραγωγική δύναμη η αποδιδόμενη σε όλους τους ουράνιους θεούς, η αρσενική γενετήσια δύναμη, η βασιλεία. Συμβολίζει ακόμη την γη και την υγρή ιδιότητα της φύσης. Το μουγκάνισμα του ταύρου συμβολίζει την βροντή, την βροχή, την γονιμότητα. Η πάλη με τον ταύρο είναι ένα από τα

τελετουργικά κατορθώματα που έπρεπε να υπερπηδήσουν οι υποψήφιοι για το μεγάλο βασιλικό αξίωμα. Ο Ηρακλής σαν μελλοντικός θεός έπρεπε να περάσει από αυτό το τελετουργικό.

Ο Ταύρος της Κρήτης συμβολίζει την ανεξέλεγκτη δύναμη, την ομορφιά αλλά και τα πάθη και τις επιθυμίες. Με την σύλληψη του Ταύρου ο Ηρακλής έδειξε ότι όλα τα παραπάνω, είναι δυνατόν, και πρέπει να τιθασευτούν από τους ανθρώπους ώστε να μπορέσουν να αποκτήσουν γνώση για να οργανώσουν και να ζήσουν την ζωή τους καλύτερα. Ο Ταύρος διέσχισε την Σπάρτη, την Αρκαδία, πέρασε από τον Ισθμό και έφθασε στον Μαραθώνα. Η σύλληψη είναι διανοητική, θα πάρει γνώσεις και θα κατανοήσει πάθη της ψυχής τα οποία θα ερευνήσει. Τότε θα έχουμε: διάδοση του λόγου (Σπάρτη), διακήρυξη μιας αρχής (Αρχ(κ)αδία), πνευματική πορεία (Ισθμός) και αθανασία (Μαραθώνας).

Ο άθλος σαν κόσμημα αποδίδεται από ένα μενταγιόν με ανάγλυφη την μορφή του ταύρου. Το συγκρατούν δύο σειρές από κοράλλι που θεωρείται η πέτρα της μακροζωΐας αλλά και φυλαχτό. Το δε κόκκινο χρώμα του συμβολίζει το πάθος και την δύναμη. Το σετ συμπληρώνεται από σκουλαρίκια με κοράλλι, και είναι διακοσμημένα με σμάλτο.

ΤΑ ΑΛΟΓΑ ΤΟΥ ΔΙΟΜΗΔΗ

Ο Ευρυσθέας πρόσταξε τον Ηρακλή να αιχμαλωτίσει τις τέσσερις άγριες φοράδες του βασιλιά της Θράκης Διομήδη, ο οποίος βασίλευε ανάμεσα στους Βίστονες. Ο ίδιος κρατούσε δεμένες με σιδερένιες αλυσίδες τις φοράδες σε χάλκινα παχνιά και τις τάιζε με τις σάρκες των ανύποπτων φιλοξενουμένων του. (Κατ’ άλλους δεν ήταν φοράδες αλλά κήλωνες, δηλ. άλογα αναπαραγωγής, επιβήτορες, και τους έλεγαν Πόδαγρο, Λάμπωνα και Ξάνθο ή Δείνο). Κατά μία εκδοχή τα άλογα αυτά πέταγαν φωτιές από τα ρουθούνια τους, γεννούσαν άλλα καταστροφικά άλογα και όταν δεν εύρισκαν θύματα, αλληλοτρόγωνταν.

Ο Ηρακλής και τα άλογα του Διομήδη, 6ος αι.π.Χ.
Αττική μελανόμορφη κύλικα,
Μουσείο Ερμιτάζ, Αγία Πετρούπολη

Ο Ηρακλής φθάνοντας στην Τίριδα, νίκησε τους ιπποκόμους του Διομήδη και οδήγησε τις φοράδες στην ακροθαλασσιά, όπου τις εμπιστεύτηκε στον φίλο του Άβδηρο, ενώ ο ίδιος επέστρεψε για να αποκρούσει τους Βίστονες που τον ακολούθησαν και τους οποίους νίκησε χάρις στην εφευρετικότητά του. Δηλαδή έσκαψε μια σήραγγα με την οποία πλημμύρισε την χαμηλότερη από την επιφάνεια της θάλασσας πεδιάδα, τους έτρεψε σε φυγή, χτύπησε με το ρόπαλό του τον Διομήδη και τον έριξε στις φοράδες, που τον κατασπάραξαν. Στο ενδιάμεσο διάστημα όμως οι φοράδες είχαν καταστρέψει το άρμα που τις είχε ζέψει ο Άβδηρος και τον είχαν κατασπαράξει και αυτόν. Αφού είχαν κορέσει την πείνα τους, ο Ηρακλής κατάφερε να τις εξημερώσει. Στο σημείο που έθαψε τον φίλο του ο Ηρακλής ίδρυσε την πόλη των Αβδήρων και όρισε να γίνονται αγώνες προς τιμήν του Άβδηρου, όπου περιλαμβάνονταν όλα τα αθλήματα πλην της αρματοδρομίας. Εν συνεχεία επέστρεψε στις Μυκήνες όπου παρέδωσε τα άλογα στον Ευρυσθέα, αλλά αυτός τα φοβήθηκε και τα άφησε ελεύθερα. Τα άλογα περιπλανήθηκαν μέχρι τον Όλυμπο, όπου τα κατασπάραξαν τα άγρια θηρία.

Τον μύθο τον συναντάμε για πρώτη φορά στην «Άλκηστη» του Ευριπίδη, διότι πηγαίνοντας ο Ηρακλής για τα άλογα του Διομήδη, επισκέφθηκε τον φίλο του Άδμητο και έσωσε την γυναίκα του Άλκηστη παλεύοντας και νικώντας τον Χάρο, που επρόκειτο να την πάρει. Η περιπέτεια είναι ενσωματωμένη, από τον Ευριπίδη, στον δωδέκατο άθλο και παίχτηκε το 438 π.Χ.

Συμβολισμός: Τα συγκεκριμένα ά-λογα αντιπροσωπεύουν τις σκέψεις της κακίας. Οι φοράδες γεννούσαν όλο και περισσότερα νεαρά καταστροφικά άλογα.

Συμβολικά μας αποδίδει την ικανότητα της σκέψης να γεννά άλλες σκέψεις, εν προκειμένω κακές. Τα άλογα όταν δεν εύρισκαν θύματα, αλληλοτρόγωνταν. Τα άλογα του Διομήδους ήταν η προσωποποίηση της ανθρώπινης κακίας η οποία όταν δεν βρίσκει πρόσφορο έδαφος στρέφεται κατά του εαυτού της. Ο Ηρακλής τα δάμασε και έτσι άφησε όλες τις αρετές που συμβολίζει το «άλογο», διάνοια, σοφία, λογική, ευγένεια, σβελτάδα, αθωότητα, φως και ζωή, να ελευθερωθούν και να γίνουν κτήμα των ανθρώπων. Ο μύθος θέλει να επισημάνει ότι δεν πρέπει να αφήνονται απροστάτευτα στην κακία άτομα σαν τον Άβδηρο, που είναι εύκολοι στόχοι για καταστροφή. Όταν ο άνθρωπος κατανοήσει τις ενστικτώδεις δυνάμεις του, τότε γίνεται «έλλογος» και καταργεί τις «άλογες» δυνάμεις που τον ωθούν στο κακό.

Ο άθλος αυτός σαν κόσμημα αναπαρίσταται από ένα περιδέραιο με κεντρικό θέμα τα ανάγλυφα κεφάλια αλόγων που συνυπάρχουν ειρηνικά, αφού πια το κακό έχει εξορκιστεί, και συγκρατείται από πέτρες λάβας. Πλέον όλες οι αρετές που συμβολίζονται από το άλογο έρχονται στην επιφάνεια και παίζουν πια τον ρόλο του φυλακτού.

Η ΖΩΝΗ ΤΗΣ ΙΠΠΟΛΥΤΗΣ

Πληγωμένη Αμαζόνα. Φειδίας, 440-430 π.Χ. Αντίγραφο, Μουσείο Καπιτωλίου, Ρώμη
Πληγωμένη Αμαζόνα. Φειδίας, 440-430 π.Χ. Αντίγραφο, Μουσείο Καπιτωλίου, Ρώμη

Ο Ηρακλής έπρεπε να φέρει για την κόρη του Ευρυσθέα Άδμήτη (= άγαμος, ανύπανδρος, παρθένος κατά τον Κρούσιο) την χρυσή ζώνη του Άρη, που φορούσε η βασίλισσα των Αμαζόνων Ιππολύτη. Κατευθύνθηκε στον ποταμό Θερμώδοντα στον Εύξεινο Πόντο, μαζί με τον Ιόλαο, τον Τελαμώνα, τον Αιγινήτη, τον Πηλέα από την Ιωλκό, τον Θησέα τον Αθηναίο και άλλους. Οι Αμαζόνες ήταν παιδιά του Άρη και της Ναϊάδας Αρμονίας και γεννήθηκαν στο Ακμόνιο Άλσος της Φρυγίας. (Κατά τον Κρούσιο: Αμαζόνα= εκ του α και μαζός, επομένως «άμαστοι». Κατά τον Γοιτλίγγιον : εκ του στερητικού α και μάσσω = ανέπαφοι, ανέγγιχτοι).

Οι Αμαζόνες κατοικούσαν στην πόλη Θεμίσκυρα, δίπλα στις εκβολές του ποταμού Θερμώδοντα στον Εύξεινο Πόντο. Κύρια ασχολία τους ήταν ο πόλεμος. Ήταν ξακουστές για την ικανότητά τους στη χρήση του τόξου και του ακόντιου. Λένε πως για να μπορούν να τοξεύουν καλύτερα έκοβαν το δεξί τους στήθος. Όταν γεννούσαν κορίτσια τα κρατούσαν και τα μεγάλωναν σαν πολεμίστριες. Η βασίλισσά τους ήταν κόρη του Άρη και της Οτρηρής (ομηρικό οτρηρός -ή –όν = πρόθυμος, γοργός, ταχύς). Η ζώνη ήταν δώρο του πατέρα της Άρη, σύμβολο ότι ήταν αρχηγός των Αμαζόνων.

Σύμφωνα με τον μύθο οι τρεις περιώνυμες Αμαζόνες βασίλισσες, Μαρπησία, Λαμπαδώ και Ιππώ κατέκτησαν μεγάλο μέρος της Μ. Ασίας και Συρίας και ίδρυσαν την Έφεσο, την Σμύρνη, την Κυρήνη και την Μυρίνη.

Ο Ηρακλής, πριν πάει στην Μ. Ασία, έκανε στάση στην Πάρο, όπου σκότωσε τα τέσσερα παιδιά του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα, τον Ευρυμέδοντα, τον Χρύση, τον Νηφλίωνα και τον Φιλόλαο, διότι ήταν εχθρικοί με τους επισκέπτες και σκότωσαν δύο φίλους του. Κατόπιν συνέχισε το ταξίδι του και φθάνοντας στις εκβολές του Θερμώδοντα αγκυροβόλησε. Τότε τον επισκέφτηκε η Ιππολύτη και μαγεμένη απ’ αυτόν του προσέφερε την Ζώνη του Άρη ως δώρο αγάπης. Η Ήρα όμως μεταμφιεσμένη σε Αμαζόνα διέδωσε την φήμη ότι οι ξένοι σχεδιάζουν να απαγάγουν την Ιππολύτη. Τότε εξαγριωμένες οι Αμαζόνες επιτέθηκαν στο πλοίο. Ο Ηρακλής υποπτεύθηκε προδοσία και σκότωσε την Ιππολύτη, της πήρε την χρυσή Ζώνη και τον διπλό πέλεκυ που κρατούσε σαν σύμβολο της δύναμης και της εξουσίας της και πολεμώντας σκότωσε τις ηγέτιδες των Αμαζόνων και έτρεψε τις υπόλοιπες σε φυγή.

Όταν επέστρεψε στις Μυκήνες, έδωσε την ζώνη στον Ευρυσθέα, ο οποίος με την σειρά του την χάρισε στην Αδμήτη και τον πέλεκυ στην βασίλισσα Ομφάλη, η οποία τον τοποθέτησε ανάμεσα στα ιερά εξουσιαστικά σύμβολα των Λυδών βασιλιάδων. Τελικά ο πέλεκυς μεταφέρθηκε σε κάποιον από τους ναούς του Δία Λαβρανδέα στην Καρία και τοποθετήθηκε στο χέρι του ιερού αγάλματος του Διός.

Τα μυθολογικά στοιχεία του ένατου άθλου αποτελούν πιθανότατα αναφορές για την εισβολή του ελληνικού εμπορίου στον χώρο της Μαύρης Θάλασσας, ίσως ήδη κατά τα μέσα της δεύτερης χιλιετίας π.Χ.

Συμβολισμός: Το συμβολικό όμως νόημα του άθλου με τις αναφορές στις νίκες του Ηρακλή επί των Αμαζόνων, κατά βάθος αφορά τις ήττες που υπέστη το μητριαρχικό σύστημα στην Ελλάδα, στην Μ. Ασία, στην Θράκη και στην Συρία. Η ζώνη συμβολίζει την προστασία του ιδίου του εαυτού μας και απεικονίζει τον κύκλο της ζωής, την ισχύ, την σοφία και την κυριαρχία. Είναι σύμβολο προστασίας και αφού αποτελεί αλληγορία της παρθενίας, υπαινίσσεται την «άμυνα» (ηθική) των αρετών ενός ατόμου.

Συμβολίζει την εκούσια παράδοση της θηλυκής φύσης στην αρσενική, η οποία όμως όταν γίνεται παρορμητικά μπορεί να φέρει δυσάρεστα αποτελέσματα. Ενυπάρχει το μήνυμα ότι η ισχύς και η κυριαρχία πρέπει να ελέγχονται για να μην φεύγουν πέρα από τα όρια, γιατί τότε τα αποτελέσματα δεν είναι καλά.

Ο διπλός πέλεκυς, ηλιακό έμβλημα των ουρανίων θεών, αντιπροσωπεύει την δύναμη και την ισχύ, τον κεραυνό και την αστραπή,  αλλά και την ιερή ένωση του ουράνιου θεού με την γήϊνη θεά. Είναι το έμβλημα του Δία.

ΤΟ ΚΟΣΜΗΜΑ : Το σχήμα του διπλού πέλεκυ (συμβόλου δύναμης και εξουσίας) σε ανάγλυφη μορφή αποδίδεται αφαιρετικά. Μοιάζει σαν οι άκρες του να έχουν ενωθεί σε ένα σχήμα τελείως ξεχωριστό για να συμβολίσουν την ισχύ της Βασίλισσας Αμαζόνας και εξελίσσεται σε ένα μακρύ κολιέ που θα μπορεί να φορεθεί και σαν ζώνη για να ανταποκριθεί απόλυτα στην απόδοση του σημαντικού αυτού μύθου.

ΤΑ ΒΟΔΙΑ ΤΟΥ ΓΗΡΥΟΝΗ

Ο Γηρυόνης, γιος του Χρυσάορα και της Ωκεανίδας Καλλιρόης, ήταν βασιλιάς της Ταρτησσού της Ισπανίας και είχε την φήμη του δυνατότερου ανθρώπου στον κόσμο. Είχε γεννηθεί με τρία κεφάλια, έξι χέρια και τρία σώματα ενωμένα στη μέση. Τα πανέμορφα

Αμφορέας, 530 π.Χ, Εθνική Βιβλιοθήκη, Παρίσι.

βόδια του τα φύλαγαν ο βουκόλος Ευρυτίων, γιος του Άρη, και το δικέφαλο τσοπανόσκυλο Όρθρος (που παλαιότερα ανήκε στον Άτλαντα), παιδί του Τυφώνα και της Έχιδνας. Ανατέθηκε στον Ηρακλή να φέρει αυτό το κοπάδι από την Ερύθεια, ένα νησί του Ωκεανού, χωρίς να παρακαλέσει ή να πληρώσει γι΄αυτό.

Ο άθλος χωρίζεται σε δύο τμήματα : α) την αρπαγή των βοδιών του Γηρυόνη και β) την επιστροφή με τα βόδια στις Μυκήνες.

Στο πρώτο ο Ηρακλής, διέσχισε όλη την Ευρώπη μέχρι την Ιβηρία, πέρασε στην Αφρική, και κατά την διαδρομή εξόντωσε πάρα πολλά άγρια θηρία και κακούργους και ελευθέρωσε πολλούς ανθρώπους. Τέλος κατέληξε στην Ταρτησσό, στον πορθμό που χώριζε την Ευρώπη από την Αφρική, όπου έστησε δύο στήλες, την μια απέναντι από την άλλη στις δύο όχθες του στενού, τις Ηράκλειες στήλες (στο σημερινό Γιβλαρτάρ).

Όταν κουρασμένος έφθασε στην παραλία του Ωκεανού κάθισε να συλλογιστεί με ποιόν τρόπο θα περάσει στο νησί της Ερύθειας όπου έβοσκαν τα βόδια του Γηρυόνη. Τότε φάνηκε ο Ήλιος να κατεβαίνει πάνω στο χρυσό άρμα του προς την δύση στον Ωκεανό. Ο Ήλιος ακτινοβολούσε τόσο δυνατά πάνω στον Ηρακλή που τον θάμπωσε και η αφόρητη ζέστη τον θύμωσε και πήρε το τόξο του και εκσφενδόνισε ένα βέλος προς τον θεό. Εκείνος θύμωσε, αλλά δέχθηκε την συγγνώμη που ζήτησε μετά ο Ηρακλής και του δάνεισε ένα ολόχρυσο κύπελλο, το Δέπας, μέσα στο οποίο ο Ηρακλής έπλευσε προς το νησί. Φθάνοντας εκεί, του επετέθη ο Όρθρος και ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλό του. Έπειτα ο Ηρακλής προσπάθησε να πάρει το κοπάδι, αλλά κατέφθασε ο Γηρυόνης, ειδοποιημένος από τον Μενοίτη που έβοσκε εκεί κοντά τα βόδια του Άδη. Τότε ο Ηρακλής με τα βέλη του διαπέρασε τα τρία σώματα του Γηρυόνη, τραυμάτισε στο στήθος την Ήρα, που έσπευσε να τον βοηθήσει, και την έτρεψε σε φυγή. Έτσι ο Ηρακλής απέκτησε τα βόδια του Γηρυόνη, επιβιβάστηκε στο χρυσό κύπελλο του Ηλίου, που τον έφερε πίσω στην Ταρτησσό, όπου ο Ηρακλής με ευγνωμοσύνη το επέστρεψε στον θεό.

Στο δεύτερο τμήμα του μύθου λέγεται ότι επιστρέφοντας διέσχισε τα Άβδηρα και κατόπιν

Ο Ηρακλής μάχεται με τον Γηρυόνη.
Χαλκιδικός αμφορέας, 530 π.Χ. Παρίσι
Εθνική Βιβλιοθήκη

την Ισπανία, όπου άφησε μερικούς από την συνοδεία του σαν αποίκους. Στα Πυρηναία φλέρταρε και έθαψε την πριγκίπισσα Πυρήνη, από την οποία πήραν το όνομά τους τα Πυρηναία όρη, όταν αυτός άρχισε να την ψάχνει φωνάζοντας τ΄όνομά της. Ύστερα επισκέφθηκε την Γαλατία, όπου κατάργησε την βάρβαρη συνήθεια των ιθαγενών να σκοτώνουν τους ξένους. Κέρδισε πολλούς φίλους και ίδρυσε τη Αλεσία (περιπλάνηση), σε ανάμνηση των ταξιδιών του. Οι Γαλάτες για αιώνες πίστευαν ότι έλκουν την καταγωγή τους από την ένωση του Ηρακλή με την πριγκίπισσα Γαλάτη.

Κατόπιν στο δρόμο της επιστροφής σκότωσε τους ληστές Ιαλεβίωνα και Δέρκυνο, παιδιά του Ποσειδώνα, πέρασε από τις Άλπεις, την Ετρουρία, την Τυρρηνία και έφθασε στην χερσόνησο που αργότερα ονομάστηκε Ιταλία. Όταν έφθασε στον Άλβουργο ποταμό – μετέπειτα Τίβερη – του επετέθη ο Κάκος, ένας ληστής-τέρας, που ξερνούσε φωτιά από το στόμα και του έκλεψε τα βόδια. Όμως ο Ηρακλής τον βρήκε, τον σκότωσε και πήρε πίσω το κοπάδι του. Οι ντόπιοι θέλησαν να ευχαριστήσουν τον Ηρακλή και τον υποδέχθηκε ο εξόριστος βασιλιάς της Αρκαδίας Εύανδρος, στον λαό του οποίου ο Ηρακλής έμαθε την χρήση των γραμμάτων, και γι΄ αυτόν τον λόγο του έφτιαξαν κοινό βωμό με τις Μούσες. Κατά τους Ρωμαίους γλύτωσε τον Εύανδρο από την φορολογία που του είχαν επιβάλλει οι Ετρούσκοι και σκότωσε τον βασιλιά Φαύνο, με την κόρη του οποίου απέκτησε τον Λατίνο, πρόγονο των Λατίνων. Οι Έλληνες όμως πίστευαν ότι ο Λατίνος ήταν γιος της Κίρκης και του Οδυσσέα, και ότι ο Ηρακλής ίδρυσε την Πομπηία και την Ηράκλεια.

Συνεχίζοντας ο Ηρακλής έφθασε στο Ρήγιο, όπου ο Έρυκας, γιος του Ποσειδώνα, του έκλεψε έναν ταύρο. Ο Ηρακλής άφησε στον Ήφαιστο το κοπάδι του να του το φυλάει και πήγε να βρει τον ταύρο. Για να τον πάρει έκανε αγώνα πυγμαχίας με τον Έρυκα, τον νίκησε τρεις φορές και τέλος τον σκότωσε.

Η γυναίκα φίδι, 4ος αι. π.Χ.
Χρυσή επένδυση προμετωπιδίου
Αλόγου. Λένινγκραντ, Ερμιτάζ

Όταν μετά από πολλές περιπέτειες ο Ηρακλής έφθασε μέσω της Αδριατικής στην Ήπειρο, η Ήρα έστειλε στο κοπάδι μια μύγα, που εξαγρίωσε τα ζώα, τα οποία χωρίστηκαν στα δύο. Ένα κοπάδι πήγε στα βουνά της Θράκης και το άλλο πήγε ακόμη πιο ανατολικά. Ο Ηρακλής με κόπο μάζεψε πάλι τα εξαγριωμένα ζώα.

Στην περιοχή της Υλαίας, στην Σκυθία, εξαφανίστηκαν οι φοράδες του. Ψάχνοντας να τις βρει συνάντησε μια γυναίκα που ήταν από τους γοφούς και κάτω φίδι, και του είπε ότι αυτή πήρε τις φοράδες του, αλλά για να του τις επιστρέψει έπρεπε να γίνει εραστής της. Ο Ηρακλής δέχθηκε και η γυναίκα-φίδι τον κρατούσε εκεί μέχρι να μείνει έγκυος από αυτόν. Τότε του έδωσε πίσω τις φοράδες του και τον ρώτησε τι να κάνουν τα τρία παιδιά του, που κουβαλούσε στα σπλάχνα της, όταν γεννηθούν. Ο Ηρακλής της είπε ότι όταν ανδρωθούν, θα τους δώσει να κάμψουν το τόξο του και να ζωστούν την ζώνη του από την πόρπη της οποίας κρεμιόταν ένα χρυσό μπουκαλάκι, και όποιος από τους τρεις τα κατάφερνε θα γινόταν ο βασιλιάς αυτής της χώρας, ενώ οι άλλοι δύο θα έπρεπε να φύγουν. Όταν αργότερα τα παιδιά ανδρώθηκαν, ο μκρότερος από τους τρεις, ο Σκύθης, τα κατάφερε και έγινε κυρίαρχος της χώρας που από τότε ονομάζεται Σκυθία. Οι απόγονοι του Σκύθη τιμούσαν τον Ηρακλή σαν γενάρχη τους και είχαν πάντα στην ζώνη τους ένα μπουκαλάκι.

Κατ’ άλλους τον ερωτεύθηκε η κόρη του βασιλιά Βρετανού η Κελτίνη και του έκρυψε τα βόδια μέχρι να ενωθεί μαζί της. Από αυτήν την ένωση γεννήθηκε ο Κελτός. Του άφησε το τόξο του το οποίο, όταν ενηλικιωνόταν, αν μπορούσε να το τεντώσει θα γινόταν ο Βασιλιάς των Κελτών. Η ιστορία είναι αντιγραφή από αυτήν που διηγείται ο Ηρόδοτος για την γυναίκα φίδι.

Στην συνέχεια διασχίζοντας την Ήπειρο του επιτέθηκαν Κελτοί, Χάονες, Θεσπρωτοί και Ηπειρώτες αλλά ο Ηρακλής τους νίκησε όλους και εν τέλει έφθασε με τα βόδια του Γηρυόνη στις Μυκήνες, όπου ο Ευρυσθέας τα θυσίασε στην Ήρα.

Η μορφή του Ηρακλή με αυτόν τον μύθο δίνει άλλη αίγλη στις τοπικές παραδόσεις και πιθανόν να πήρε την θέση τοπικών ηρώων. Ξεπερνάει τα όρια και γίνεται φορέας και δημιουργός του πολιτισμού και λυτρωτής των ανθρώπων όλου του κόσμου. Μια εξήγηση για το κύπελλο που χρησιμοποίησε ο Ηρακλής στηρίζεται στο γεγονός ότι τα μεγάλα χρυσά κύπελλα ονομάζονταν ηλίου πλοία και μερικοί τύποι πλοίων έπαιρναν ονομασίες δοχείων, και σύμφωνα με αυτό ο Ηρακλής ταξίδεψε με έναν τύπο πλοίου που λεγόταν «δέπας». Το κύπελλο συμβολίζει το ποτό της ζωής, την αθανασία, την αφθονία, που για τους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους αποτελεί γνώρισμα του Ηρακλή. Τα βόδια συμβολίζουν τα αγαθά του κόσμου τα οποία απελευθέρωσε ο Ηρακλής διαδίδοντας σε όλο τον κόσμο τον πολιτισμό, ελευθερώνοντας τους υπόδουλους λαούς, σκοτώνοντας ληστές και δυνάστες και αναπλάθοντας ήθη και πολιτιστικά πρότυπα.

Συμβολισμός: Ένας εξαιρετικός άθλος του οποίου ο μύθος συμβολίζει την διάδοση και την επίδραση του Ελληνικού πολιτισμού στην Ευρώπη αλλά και στον κόσμο.

Το όνομα του νησιού Ερυθεία, σημαίνει τον Θείο λόγο, είναι μυθικό όνομα για την χώρα των νεκρών και το νησί βρίσκεται στην Δύση, όπου ο ήλιος τελειώνει την καθημερινή του πορεία στο κόσμο των ζωντανών. Ερύθεια σημαίνει και κόκκινη χώρα, από το χρώμα που παίρνει ο ορίζοντας την ώρα της δύσης του ηλίου. Στο νησί βόσκει το κοπάδι του ο Άδης με βοσκό τον Μενοίτη. Ο Γηρυόνης λοιπόν ανήκει στις μορφές του Κάτω Κόσμου. Στις τοιχογραφίες της Tomba dell Orco στο Cotneto εμφανίζεται να στέκεται σαν δορυφόρος πλάι στον θρόνο του Άδη και της Περσεφόνης.

Το βόδι είναι σύμβολο της γονιμότητας, γιατί με αυτό καλλιεργούσαν την γη. Δεν είναι τυχαίο ότι στον συγκεκριμένο άθλο περνάει απ΄ όλη την Ευρώπη και «καλλιεργεί» τον πολιτισμό. Τους έμαθε τα γράμματα, τον σεβασμό στους θεούς και την εφαρμογή των νόμων. Έγινε η μορφή του Γενάρχη από την οποία καυχόνται όλοι ότι κατάγονται (Γαλάτες, Λατίνοι, Κέλτες, Σκύθες). Συμβολίζει την τάση που πρέπει να καλλιεργεί ο άνθρωπος για την διάδοση του πολιτισμού.

Η γνώση του κόσμου, το ανοιχτό μυαλό και η διασπορά της γνώσης, βοηθούν την ανθρώπινη ύπαρξη να εξελιχθεί και να προοδεύσει.

Ο άθλος αυτός σαν κόσμημα αναπαρίσταται από ένα μενταγιόν που φέρει σε ανάγλυφη μορφή τις Ηράκλειες Στήλες και ανάμεσά τους τον κύκλο του ήλιου. Αφενός για να συμβολίσει την πορεία του Ηρακλή στα πέρατα του κόσμου, αφετέρου για να θυμίζει την διάδοση των αρχών του Ελληνικού πολιτισμού, που σαν ήλιος φώτισε και επηρέασε την ανθρωπότητα. Το μενταγιόν αυτό συγκρατείται από πέτρες τουρμαλίνης που με τα γοητευτικά τους χρώματα σε ταξιδεύουν σε έναν κόσμο που ένα ουράνιο τόξο τον φωτίζει διαλύοντας κάθε τι σκοτεινό.

ΤΑ ΜΗΛΑ ΤΩΝ ΕΣΠΕΡΙΔΩΝ

Ο Ηρακλής πραγματοποίησε τους δέκα πρώτους άθλους, αλλά ο Ευρυσθέας δεν του αναγνώρισε τον δεύτερο και τον πέμπτο (Λερναία Ύδρα και σταύλοι του Αυγείου) και έτσι του επέβαλε άλλους δύο. Ο ενδέκατος ήταν να του φέρει καρπούς από την Χρυσή Μηλιά, γαμήλιο δώρο προς στην Ήρα από την μητέρας της, η οποία χάρηκε τόσο, ώστε την φύτεψε μέσα τον θεϊκό της κήπο όπου έμεναν και οι κόρες της Νύχτας, οι καλλίφωνες Εσπερίδες. Στην Ελλάδα πίστευαν ότι ο Κήπος των Εσπερίδων βρισκόταν στις πλαγιές του όρους Άτλαντα, όπου τερματίζουν το δρόμο τους τα ζεμένα στο άρμα του Ηλίου άλογα. Κατά μίαν άλλη εκδοχή ότι ήταν στην χώρα των Υπερβορείων, κατ΄άλλην στην βορειοδυτική Αφρική και τέλος για κάποιους ότι ήταν στην Πελοπόννησο.

Τα μήλα των Εσπερίδων. Ερυθρόμορφη Υδρία, 410 π.Χ. Λονδίνο.
Τα μήλα των Εσπερίδων.
Ερυθρόμορφη Υδρία, 410 π.Χ. Λονδίνο.

Κάποτε η Ήρα παρατήρησε ότι οι Εσπερίδες, στις οποίες είχε εμπιστευθεί την φύλαξη του δένδρου, έκλεβαν μήλα. Διέταξε λοιπόν τον άγρυπνο δράκο Λάδωνα να τυλιχτεί γύρω από τον κορμό του δέντρου και να το φυλάει. Ο Λάδων, παιδί του Φόκρυ και της Κητούς, ήταν ένα πελώριο φίδι με εκατό κεφάλια, κατακόκκινη ράχη, που έβγαζε όλων των ειδών τις φωνές και δεν κοιμόταν ποτέ.

Ο Ηρακλής μη γνωρίζοντας που βρίσκεται ο κήπος των Εσπερίδων, πήγε βόρεια έφθασε στο ποταμό Ηριδανό όπου ζούσαν οι Νύμφες, κόρες του Δία και της Θέμιδας, και έμαθε από αυτές ότι μόνο ο Νηρέας, ο γέρος της θάλασσας, ξέρει να του δείξει τον δρόμο. Ο Ηρακλής έψαξε παντού και βρήκε τον Νηρέα με τον οποίο έπρεπε να παλέψει, κάτι που δεν ήταν εύκολο, διότι άλλαζε συνεχώς μορφές για να ξεφύγει από το σφίξιμο του Ηρακλή. Έγινε φίδι, ποτάμι, ταύρος, φωτιά, αλλά δεν κατάφερε να γλυτώσει και αναγκάστηκε να φανερώσει στον Ηρακλή τον μυστικό δρόμο για τον κήπο και επιπλέον τον συμβούλεψε να θυμάται ότι «η αληθινή γνώση βρίσκεται μέσα του».

Στη συνέχεια ο Ηρακλής χρειάστηκε να διασχίσει όλη την Λιβύη, όπου συνάντησε τον γίγαντα Ανταίο, που ανάγκαζε τους περαστικούς να παλέψουν μαζί του και τους σκότωνε. Το ίδιο θέλησε να κάνει και με τον Ηρακλή, αλλά εκείνος κατάλαβε ότι ο γίγαντας αντλούσε την δύναμή του από την επαφή του με την μητέρα του Γη, τον σήκωσε ψηλά και όταν αυτός έχασε την δύναμή του τον έπνιξε.

Κατόπιν έφθασε στην Αίγυπτο, όπου στις όχθες του Νείλου, την ώρα που κοιμόταν, τον δέσανε οι στρατιώτες του βασιλιά Βούσιρι, για να τον προσφέρει θυσία στον Δία, όπως τον προέτρεψε ο χρησμός του μάντη Φράσιου από την Κύπρο, που έλεγε ότι η εννιάχρονη ξηρασία που είχε πέσει στην χώρα θα σταματούσε, αν ο Βούσιρις θυσίαζε κάθε χρόνο κι από ένα ξένο στον Δία. Μπροστά στο θυσιαστήριο ο Ηρακλής έσπασε τα δεσμά του, σκότωσε τον Βούσιρι καθώς και τον γιό του Αμφιδάμα και απελευθέρωσε έτσι την Αίγυπτο από τον σκληρό βασιλιά. Κατ΄άλλην εκδοχή ο Βούσιρις είχε απαγάγει τις Εσπερίδες που ήταν κόρες του Άτλαντα και ο Ηρακλής σκοτώνοντας τον Βούσιρη τις απελευθέρωσε.

Από κει πήγε στην Αιθιοπία ο βασιλιάς της οποίας Ημαθίωνας προσπάθησε να τον εμποδίσει να συνεχίσει το ταξίδι του. Ο Ηρακλής σκότωσε τον Ημαθίωνα και συνέχισε

Ο Άτλας στηρίζει τον ουρανό και ο αετός τρώει τα
σωθικά του Προμηθέα, 550 π.Χ. Βατικανό
Ετρουσκικό Μουσείο

βόρεια μέχρι τον Καύκασο όπου βρήκε τον Προμηθέα αλυσοδεμένο σ΄ένα βράχο. Ο Δίας για να τον τιμωρήσει που έκλεψε την φωτιά και την έδωσε στους ανθρώπους τον είχε δέσει και τον επισκεπτόταν κάθε μέρα ένας αετός και του έτρωγε το συκώτι. Ο Ηρακλής, μετά από συνεννόηση με τον Δία, σκότωσε τον αετό και ελευθέρωσε τον Προμηθέα, ο οποίος τον συμβούλεψε να μην κόψει ο ίδιος τα μήλα, αλλά να βάλει τον αδελφό του Άτλαντα, που κράταγε στους ώμους του την ουράνια σφαίρα, να το κάνει. Επειδή η τιμωρία του Προμηθέα ήταν αιώνια, η απελευθέρωσή του έγινε υπό τον όρο, να φορέσει ως σημάδι αιχμαλωσίας του ένα δαχτυλίδι φτιαγμένο από τις αλυσίδες του και στολισμένο με τις πέτρες του Καυκάσου! Το πρώτο δαχτυλίδι με πέτρα στον κόσμο!

Κατόπιν, ο Ηρακλής έφτασε στον Κήπο των Εσπερίδων και πρότεινε στον Άτλαντα να αλλάξουν θέση, για να του κόψει τα μήλα, μια και σ΄αυτόν ο Λάδων δεν θα επετίθετο. Ο Άτλας δέχτηκε ευχαρίστως και επέστρεψε σύντομα με τα μήλα, μόνο που είπε στον Ηρακλή, ότι θα τα πήγαινε εκείνος στον Ευρυσθέα. Ο Ηρακλής προσποιήθηκε ότι συμφωνεί, αλλά παρακάλεσε τον Άτλαντα να κρατήσει για λίγο τον ουράνιο θόλο, για να τοποθετήσει ένα μαξιλάρι στο κεφάλι του. Ο Άτλας τον πίστεψε, άφησε κάτω τα μήλα και ξαναπήρε στους ώμους του τον ουρανό.

Ηρακλής και Άτλαντας, 460 π.Χ.
Αρχαία Ολυμπία, Ανατολικό Αέτωμα (λεπτομέρεια)
του Ναού του Διός

Ο Ηρακλής τότε πήρε τα μήλα και έφυγε. Σε άλλη παραλλαγή του μύθου ο Άτλας απλώς του έδειξε τον δρόμο για τον Κήπο των Εσπερίδων και εκείνος πήγε μόνος του, σκότωσε (ή αποκοίμισε με την βοήθεια της Μήδειας ή των Εσπερίδων) τον Λάδωνα και πήρε τα μήλα. Ο Δίας για να τιμήσει το κατόρθωμα του Ηρακλή μετέτρεψε το φίδι σε αστερισμό. Ύστερα από μερικούς μήνες παρέδωσε τα μήλα στον Ευρυσθέα, ο οποίος όμως του τα επέστρεψε και τότε αυτός τα χάρισε στην Αθηνά, η οποία με την σειρά της τα επέστρεψε στις Νύμφες, διότι θα ήταν παράνομο να έχει η ίδια κάτι που ανήκε στην Ήρα.

Ο άθλος αναφέρεται από τους Σοφοκλή και Ευριπίδη στα έργα τους «Τραχίνιαι» και «Ηρακλής» αντίστοιχα όπου υποστηρίζουν ότι τα μήλα του τα πήγε ο Άτλας.

Συμβολισμός: Με τον συγκεκριμένο άθλο συνεχίζεται το πολιτισμικό έργο του Ηρακλή και στην άλλη πλευρά της μεσογείου, στην βορειοδυτική Αφρική, Ασία, Καύκασο για να κλείσει τον κύκλο μέχρι την χώρα των Υπερβορείων.

Το δέντρο της σοφίας με τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων, συμβολίζουν την γνώση (μας θυμίζουν από την παλαιά διαθήκη, τον Αδάμ και την Εύα με το μήλο της γνώσης και το φίδι – δράκο). Στην πάλη του με τον Ανταίο, που είχε την μορφή φιδιού (γήινης γνώσης), για να τον νικήσει χρειάστηκε να τον απομονώσει από την ισχυρή γήινη φύση του, χρησιμοποιώντας τον θεϊκό νου. Αφού σήκωσε το βάρος του κόσμου στις πλάτες του (Άτλας), αφού προσέφερε υπηρεσίες σ’ αυτούς που υπέφεραν (Προμηθέας), αφού απελευθερώθηκε από το ψεύδος της παραπληροφόρησης (Βούσιρις) και μετά από πολλές άλλες περιπλανήσεις, έλαμψε μέσα του η αλήθεια που του είχε πει ο Νηρέας ότι «η αληθινή γνώση βρίσκεται μέσα του» και κρίθηκε έτοιμος ν’ αγγίξει τα «μήλα της γνώσης και της σοφίας», τα οποία κράτησε λίγο και μετά τα επέστρεψε στο δέντρο της γνώσης μέσω της θεάς της σοφίας Αθηνά.

Τα μήλα συμβολίζουν τον έρωτα, την γονιμότητα, την υγεία, την σοφία, την γνώση την αθανασία αλλά και την ομιλία. Ο Ηρακλής μετά από ότι έπραξε και προσέφερε ήταν έτοιμος για το ταξείδι της αθανασίας. Η επιστροφή τους από τον Ευρυσθέα συμβολίζει και αφορά αυτούς που δεν είναι άξιοι γι΄αυτήν την γνώση και έτσι δεν μπορούν να την αποκτήσουν. Τα ονόματα των Εσπερίδων, οι οποίες φυλάσσουν τα μήλα του μαγικού δένδρου της Ζωής, είναι: «Αίγλη» = Ουράνια και φωτεινή, «Αρεθούσα» = Υπέρτατη αλήθεια, «Εστία» = Πνευματικό πυρ. Η Ήρα είχε αναθέσει την φύλαξη και στο Δράκο, γιο του Τυφωέα και της Έχιδνας (έχι-DNA). Σημαντικό νόημα του άθλου είναι ότι 

οι φωτεινοί λόγοι και γνώσεις δεν πρέπει να κρατούνται από τον αξίως κατέχοντα αλλά να δωριστούν με σοφία στους συνανθρώπους του.

Ο άθλος αυτός σαν κόσμημα αναπαρίσταται με ένα εντυπωσιακό μενταγιόν που το βασικό του θέμα φέρει ανάγλυφα συμβολικά σχήματα όπως είναι τα χρυσά μήλα σε ένα όμορφο σύμπλεγμα με τα πέπλα των εσπερίδων σε εναλλαγές από ασήμι και χρυσό. Το σετ συμπληρώνεται από αντίστοιχου σχήματος σκουλαρίκια.

Η ΣΥΛΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΕΡΒΕΡΟΥ

Ο τελευταίος και δυσκολότερος άθλος του Ηρακλή ήταν να μεταφέρει τον Κέρβερο από τον Τάρταρο.

Υδρία, ο Ηρακλής οδηγεί τον Κέρβερο στον Ευρυσθέα,
520 π.Χ. Παρίσι Μουσείο του Λούβρου.

Πριν ξεκινήσει το ταξείδι του για τον κάτω κόσμο ο Ηρακλής πήγε στην Ελευσίνα, όπου ζήτησε από τον Εύμολπο (ιδρυτή των Ελευσινίων Μυστηρίων) την άδεια να πάρει μέρος στα Μυστήρια και να φορέσει στεφάνι μυρτιάς. Στα μυστήρια όμως μπορούσαν να μυηθούν μόνο Αθηναίοι, γι΄αυτό του πρότειναν να τον υιοθετήσει κάποιος ονόματι Πύλιος. Επειδή όμως ο Ηρακλής δεν μπορούσε να πάρει μέρος στα Μυστήρια, διότι είχε σκοτώσει τους Κένταυρους και είχε μολυσμένα τα χέρια με αίμα αθώων, έπρεπε να εξαγνισθεί προηγουμένως.

Επειδή οι Ελευσίνιοι δεν ήθελαν να του αρνηθούν την συμμετοχή του στα Μυστήρια, ίδρυσαν τα Μικρά Ελευσίνια Μυστήρια για χάρη του.

Από τότε κάθε χρόνο οργανώνονταν δύο εορτές Ελευσινίων Μυστηρίων: τα Μεγάλα προς τιμήν της Δήμητρας και τα Μικρά προς τιμήν της κόρης της, τα οποία ήταν και προπαρασκευαστικά των Μεγάλων Μυστηρίων.

Τον εξαγνισμό του τον ανέλαβε ο Εύμολπος, (συμβολίζει την καλή ακτινοβολία και δύναμη, μολπή=ψαλμός, ωδή). Έτσι καθαρός πλέον μυήθηκε από τον τότε Ιερέα των Μυστηρίων, τον Μουσαίο, τον γιό του Ορφέα.

Εξαγνισμένος και προετοιμασμένος ο Ηρακλής, καθοδηγούμενος από την Αθηνά και τον Ερμή, κατέβηκε στον Τάρταρο από μια σπηλιά, που βρισκόταν κάτω από ένα ναό του Ποσειδώνα, στο ακρωτήριο Ταίναρο της Λακωνίας. Εκεί συνάντησε τον Χάρωνα ο οποίος τον μετέφερε στην άλλη όχθη της Στυγός όπου συνάντησε τον Μελέαγρο στον οποίο υποσχέθηκε ότι, όταν επιστρέψει στον πάνω κόσμο θα παντρευτεί την αδελφή του Δηιάνειρα.

Όταν ο Ηρακλής παρουσιάστηκε στον Πλούτωνα και του ζήτησε να πάρει τον Κέρβερο, εκείνος θύμωσε και του είπε ότι για να τον πάρει έπρεπε να τον νικήσει μόνο με τα χέρια του, χωρίς όπλα. Ο Ηρακλής αφού έψαξε επί ένα χρόνο βρήκε τον Κέρβερο αλυσοδεμένο στις πύλες του Αχέροντα και μετά από μεγάλη μάχη σώμα με σώμα κατάφερε να τον υποτάξει. Τον έδεσε και ξεκίνησε για τον πάνω κόσμο. Αλλά ο Πλούτωνας δεν κράτησε την υπόσχεσή του και προσπάθησε να τον σταματήσει. Τότε ο Ηρακλής τον πλήγωσε με ένα βέλος του και εκείνος φοβήθηκε και του έδωσε την άδεια να φύγει.

Γυρίζοντας από τον Τάρταρο ο Ηρακλής έπλεξε στεφάνι από τα φύλλα του δέντρου που είχε φυτέψει ο Άδης στην μνήμη της πανέμορφης ερωμένης του νύμφης Λεύκης στα Ηλύσια Πεδία. Τα έξω φύλλα του στεφανιού παρέμειναν μαύρα, επειδή αυτό είναι το χρώμα του κάτω κόσμου. Όσα όμως φύλλα βρισκόντουσαν κοντά στο μέτωπο και τα φρύδια του Ηρακλή ξάνοιξαν σε μια ασημόλευκη απόχρωση από τον ιδρώτα του. Γι ‘ αυτό αφιέρωσαν στον Ηρακλή την Λευκή ή κλαίουσα Λεύκα, που το χρώμα της συμβολίζει ότι είχε δράσει και στους δύο κόσμους.

Με την βοήθεια της Αθηνάς πέρασε το ποτάμι της Στυγός και έφθασε στην έξοδο του κάτω κόσμου, που βρισκόταν στην Τροιζήνα.

Τέλος ο Ηρακλής έφερε τον Κέρβερο στον Ευρυσθέα και ελευθερώθηκε από την υποχρέωση που του είχε, εκείνος πάλι κρύφτηκε από τον τρόμο του στο χάλκινο πιθάρι. Ο Ηρακλής επέστρεψε τον Κέρβερο στον Άδη όπως είχε υποσχεθεί στον Πλούτωνα και ο Ευρυσθέας έκανε θυσία προς τον Δία, αλλά έδωσε στον Ηρακλή μερίδα σκλάβου και τα καλύτερα κομμάτια στους συγγενείς του. Ο Ηρακλής τότε θύμωσε πολύ και σκότωσε τους τρεις γιούς του Ευρυσθέα: τον Περιμήδη, τον Ευρύβιο και τον Ευρύπυλο.

Συμβολισμός: Ο Κέρβερος κατά τους νεοπλατωνικούς θεωρείτο σύμβολο του κακού πνεύματος. Τα τρία κεφάλια του Κέρβερου πιθανώς να απεικονίζουν την τρισυπόστατη σκοτεινή θεότητα που ονομάζεται Εκάτη. Επειδή πρόκειται για μορφή του κάτω κόσμου, του αντίποδα της επιφανείας που ζούμε, μπορούμε να υποθέσουμε ότι πρόκειται για την αρνητική διάσταση των τριών μορφών, που αποτελούν την ύπαρξή μας: του νου, της ψυχής, και του υλικού σώματος. Τα φίδια που καλύπτουν την ουρά και τα κεφάλια του Κέρβερου εκφράζουν την πλάνη που κυριαρχεί στην μορφή αυτής της γήινης ύλης (κάτι που εκφράζεται χαρακτηριστικά από το φίδι στον χριστιανικό παράδεισο).

Η λευκή Λεύκα υποδηλώνει τα Ηλύσια Πεδία και η μαύρη τον Άδη, είναι λοιπόν έμβλημα του Δία και του Ηρακλή. Η νίκη επί του τέρατος αντιπροσωπεύει τον θρίαμβο του καλού πάνω στο κακό, του φωτός πάνω στο σκοτάδι.

Ο πυρήνας του μύθου είναι γνωστός από τα Ομηρικά έπη. Η κάθοδος στον Άδη είναι η πορεία του προς τον θάνατο και ο αγώνας του να τον αντιμετωπίσει και να τον νικήσει για να αλλάξει την δική του μοίρα κερδίζοντας την αθανασία. Η αρπαγή του Κέρβερου έχει την έννοια ότι ο Ηρακλής κυριαρχεί πάνω στον θάνατο. Η Λεύκη που φέρνει μαζί του είναι σύμβολο γέννησης.

Ο Ηρακλής για άλλη μία φορά με το θάρρος, την επιμονή και τις δικές του μόνο δυνάμεις βγαίνει νικητής. Συμβολικά νίκησε τον θάνατο της ψυχής. Η πορεία της ψυχής προς την θέωσή της είναι απίστευτα δύσκολη. ’Οποιος όμως αντέξει την μάχη με το κακό τότε σίγουρα θα το νικήσει, το φως θα εξαγνίσει την ψυχή του και θα την φέρει κοντά στον Δημιουργό της.

Ο άθλος αυτός σαν κόσμημα και έρει ένα απλό Τοπάζι, δεμένο λυτά, γιατί συμβολίζει το φώς που διαλύει το σκοτάδι του θανάτου.

ΤΑ ΜΕΤΑ ΤΟΥΣ ΑΘΛΟΥΣ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΗ.

Μετά τους 12 άθλους ο Ηρακλής έφυγε και εγκαταστάθηκε στην Τίρυνθα. Όμως η Ήρα με το άσβεστο μίσος της εναντίον του συνέχισε να τον κατατρέχει.

Όταν ο βασιλιάς της Οιχαλίας της Ευβοίας διαλάλησε ότι θα δώσει την πανέμορφη κόρη του Ιόλη σε όποιον τον νικήσει σε αγώνα τοξοβολίας, ο Ηρακλής έλαβε μέρος στον αγώνα και νίκησε. Ο Εύρυτος όμως δεν του έδωσε την κόρη του λέγοντας ότι αρνείται να την δώσει σε πρώην δούλο του Ευρυσθέα.

Ο Ηρακλής που είχε ερωτευθεί την όμορφη Ιόλη έφυγε θλιμμένος και πήγε στον βασιλιά της Αιτωλίας Οινέα και ζήτησε να παντρευτεί την κόρη του Δηιάνειρα, όπως είχε υποσχεθεί στον Μελέαγρο όταν είχε πάει στον κάτω κόσμο. Λίγες μέρες μετά τον γάμο έφυγε με την γυναίκα του για να επιστρέψει στην Τίρυνθα. Φθάνοντας στον ποταμό Εύηνο συνάντησε τον Κένταυρο Νέσσο που πέρναγε τους διαβάτες στην αντίπερα όχθη του ποταμού έναντι αμοιβής. Τότε ο Ηρακλής έβαλε την Δηιάνειρα στην ράχη του Νέσσου και εκείνος διέσχισε τον ποταμό κολυμπώντας. Ο Νέσσος όμως μαγεμένος από την ομορφιά της Δηιάνειρας προσπάθησε να την απαγάγει, αλλά ο Ηρακλής τον κτύπησε με ένα από τα θανάσιμα βέλη του και τον σκότωσε. Λίγο πριν πεθάνει ο Νέσσος, για να εκδικηθεί τον Ηρακλή, είπε στην Δηιάνειρα να μαζέψει το αίμα του, που είχε μέσα του το δηλητήριο της Λερναίας Ύδρας, και αν ποτέ απομακρυνθεί από αυτήν ο Ηρακλής, να βρέξει με αυτό έναν χιτώνα και να του τον δώσει να τον φορέσει και τότε ο Ηρακλής θα ξαναγυρίσει σ’ αυτήν και δεν θα ξαναενδιαφερθεί για άλλη γυναίκα. Η Δηιάνειρα φύλαξε το αίμα και συνέχισαν το ταξίδι τους μέχρι την Τίρυνθα.

Μετά από λίγο καιρό ο Εύρυτος κατηγόρησε τον Ηρακλή ότι του έκλεψε τα κοπάδια του, που του είχε κλέψει στην πραγματικότητα ο Αυτόλυκος. Ο γιος του Εύρυτου, Ίφιτος, δεν δεχόταν ότι ο Ηρακλής ήταν κλέφτης και πήγε να τον βρει στην Τίρυνθα για να αποδείξει την αθωότητά του. Ο Ηρακλής δέχθηκε τον Ίφιτο με μεγάλη χαρά, αλλά μια μέρα η Ήρα του έστειλε μανία θυμίζοντάς του την προσβολή του Εύρυτου και ο Ηρακλής εκτός εαυτού σκότωσε τον Ίφιτο γκρεμίζοντάς τον από τα τείχη της πόλης.

Ο Δίας εξοργίστηκε διότι ο γιος του παρέβει το ιερό έθιμο της φιλοξενίας και αποφάσισε να τον τιμωρήσει σκληρά στέλνοντάς του μια βαριά και βασανιστική ασθένεια. Ο Ηρακλής μετά από πολλές ταλαιπωρίες πήρε χρησμό από την Πυθία ότι για να γλυτώσει από την ασθένεια έπρεπε να πουληθεί σκλάβος για τρία χρόνια, και τα λεφτά που θα έπαιρνε να τα δώσει στον Εύρυτο για εξαγορά της ζωής του γιου του. Αυτό θύμωσε τον Ηρακλή και τον έφερε σε σύγκρουση με τον θεό Απόλλωνα.

Έτσι πουλήθηκε ως σκλάβος στην βασίλισσα Ομφάλη της Λυδίας, η οποία τον ερωτεύεται με πάθος αλλά αυτό δεν την εμποδίζει να του φερθεί ταπεινωτικά, προσβλητικά και να τον διασύρει. Από αυτήν την ένωση γεννήθηκε ο Λάμος (επώνυμος της Λαμίας). Στον μύθο έπαιξε ρόλο και η φιλοδοξία των Λυδών βασιλέων να συνδέσουν γενεαλογικά την δυναστεία τους με απογόνους του Ηρακλή.

Το όνομα της Ομφάλης συνδέεται με τον Δελφικό Ομφαλό και θεωρείται η προσωποποίησή του Μαντείου στο οποίο έπρεπε να υπηρετήσει ο Ηρακλής. Όταν ο Ηρακλής συνέρχεται από την αρρώστια του, παρασύρεται από το πάθος και ανταποκρίνεται, αλλά γρήγορα ξαναβρίσκει τον εαυτό του. Μέσα από αυτόν τον μύθο δηλώνει καθαρά ότι αποδεσμεύτηκε από τα εγκόσμια, και η ψυχή του άφθαρτη συνέχισε στο δρόμο της αναζήτησης της αυτογνωσίας και της τελειότητας. Τότε έλαβε μέρος και στην αργοναυτική εκστρατεία, μέχρι που συμπληρώθηκαν τα τρία χρόνια και έληξε η τιμωρία του.

Στην επιστροφή του για την Τίρυνθα η Ήρα του έστειλε τρομερή φουρτούνα, ζητώντας συγχρόνως από τον θεό Ύπνο να αποκοιμίσει τον Δία για να μην αντιληφθεί τι γινόταν. Ο Ηρακλής οδηγήθηκε από τα κύματα στην Κω, όπου σκότωσε τον βασιλιά Ευρύπυλο που του επιτέθηκε. Εν τω μεταξύ ο Δίας ξύπνησε, έμαθε τι είχε κάνει η Ήρα, θύμωσε πολύ, και για να την τιμωρήσει την έδεσε με χρυσές αλυσίδες και την κρέμασε μόνη της («Ήρα μονήεις») ανάερη ανάμεσα σε ουρανό και γη, αφού πρώτα της έβαλε βαριά αμόνια στα πόδια. Την ιστορία αυτή αποτύπωσαν οι Ιταλοί στα νομίσματά τους και τα ονόμαζαν μονέτα (που σημαίνει μόνη) εξ ου και το σημερινό γαλλικό mone και το αγγλικό money, αποδεικνύοντας την παγκόσμια και διαχρονική δύναμη της ελληνικής γλώσσας.

Όσο ήταν ακόμη στην Κω ο Ηρακλής, ο Δίας του έστειλε την Αθηνά να τον καλέσει να βοηθήσει στον αγώνα κατά των Γιγάντων, που ήταν άτρωτοι στα όπλα των θεών αλλά τρωτοί σ΄αυτά των θνητών. Ο Ηρακλής ανέλαβε να βοηθήσει τους θεούς και με το τόξο του εξολόθρευσε τους Γίγαντες. Γι’ αυτή του την βοήθεια ο Δίας τον ονόμασε «Ολύμπιο».

Στη συνέχεια ο Ηρακλής με τον στρατό του πήγε στην Οιχαλία την κατέλαβε και πήρε πολλούς αιχμαλώτους. Ανάμεσά τους ήταν και η Ιόλη, την οποία και ερωτεύτηκε. Στα τρεισήμισι χρόνια της απουσίας του η γυναίκα του Δηιάνειρα είχε ανησυχήσει για την ζωή του. Με χαρά λοιπόν υποδέχθηκε τα νέα της επικείμενης άφιξής του από τον αγγελιαφόρο Λίχα. Όταν όμως έμαθε από μια σκλάβα ότι ο Ηρακλής ερχόμενος είχε σκοπό να κάνει γυναίκα του την αιχμάλωτη Ιόλη, για την αγάπη της οποίας είχε λάβει μέρος στους αγώνες τοξοβολίας του Εύρυτου, η Δηιάνειρα πληγώθηκε πολύ διότι θα έχανε τον άνδρα που αγαπούσε. Τότε θυμήθηκε το αίμα του Νέσσου και τα λόγια που του είχε πει, χωρίς να γνωρίζει την ύπαρξη του δηλητηρίου της Λερναίας Ύδρας που υπήρχε σ’ αυτό. Πήρε λοιπόν τον καινούργιο χιτώνα που είχε φτιάξει για τον Ηρακλή, τον βούτηξε στο αίμα του Νέσσου και του τον έστειλε με τον Λίχα να τον φορέσει κατά τις θυσίες που θα έκανε στους θεούς. Ο Ηρακλής φόρεσε τον χιτώνα και αυτός κόλλησε στο δέρμα του και το δηλητήριο άρχισε να του δημιουργεί αφόρητους πόνους. Όταν η Δηιάνειρα κατάλαβε τι έκανε πήρε ένα δίκοπο σπαθί και αυτοκτόνησε. Ο Ηρακλής έμαθε από τον γιό του ΄Υλλο για την εκδίκηση του Νέσσου και του ζήτησε να τον πάει στην κορυφή της Οίτης και να τον κάψει σε μεγάλο βωμό για να λυτρωθεί από τους αφόρητους πόνους. Κανένας όμως από τους φίλους του δεν δέχθηκε να ανάψει την φωτιά, μέχρι που ήλθε ο Φιλοκτήτης, που την άναψε με αντάλλαγμα το τόξο και τα βέλη του. Τότε εμφανίστηκε η Αθηνά πάνω σε ένα χρυσό άρμα και τον πήρε στον Όλυμπο, όπου αφού έγινε αθάνατος, έζησε ανάμεσα στους θεούς. Κατά μίαν εκδοχή όταν οι φίλοι του Ιόλαου πήγαν να μαζέψουν τα οστά δεν βρήκαν τίποτε και συνεπαίραναν

Η Αθηνά οδηγεί τον Ηρακλή στην Αθανασία,
στον Όλυμπο.
Ερυθρόμορφη Πελίκη, 450 π.Χ. Μόναχο

ότι, όπως είχαν προείπει οι χρησμοί, πέρασε στην χορεία των αθανάτων θεών. Μετά την αποθέωσή του ο Δίας έπεισε την Ήρα να υιοθετήσει τον Ηρακλή και να τον περιβάλλει στο εξής με μητρική αγάπη. Για να τελεστεί η υιοθεσία η Ήρα ανέβηκε σε μια κλίνη και τραβώντας επάνω στο σώμα της τον Ηρακλή τον άφησε να πέσει στην γη μέσα από τα ρούχα του, αναπαριστώντας έτσι την αληθινή γέννηση. Εν συνεχεία του έδωσε για γυναίκα του την κόρη της Ήβη, την πανέμορφη θεά της νεότητας.

Η πορεία προς την αθανασία τελείωσε. Ο σκοπό εκπληρώθηκε. Ο άνθρωπος, απαλλαγμένος από τις πλάνες της εφήμερης γήινης ύλης, αποκαθαρμένος από προσωπικές αδυναμίες και πάθη, μπορεί πλέον να απολαύσει τα αγαθά και την ευτυχία του πνευματικού ηθικού βίου και της αιώνιας ζωής.

Ο Ηρακλής γενικά, όσον αφορά την ιστορική ερμηνεία των άθλων του, συνδέεται με μια σειρά υδραυλικών έργων, τα οποία ανάγονται χρονολογικά στον μυκηναϊκό κόσμο και αφορούν στην διαχείριση των υδάτων με σκοπό την αποξήρανση των ελών και στην δημιουργία καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Στην Νεμέα, όπου γίνεται αναφορά αρχαίων πηγών, το γεγονός ότι έκλεισε το ένα άκρο της σπηλιάς (σήραγγας) με λίθους, σημαίνει πιθανότατα ότι δημιούργησε ένα είδος φράγματος. Ίσως να μην είναι τυχαίο ότι τα πιο εντυπωσιακά υδραυλικά έργα της προϊστορικής Ευρώπης βρίσκονται στην Κωπαΐδα, στην Λέρνη δίπλα στο Άργος και στην Στυμφαλία, στην κοιλάδα του Φενεού.

Η επίδραση του Ηρακλή

Ο Ηρακλής ανεδείχθη σε πρότυπο ηγεμόνα, που προσπαθεί για το καλό της ανθρωπότητας, καθώς και σε πρότυπο για τον απλό άνθρωπο.

Οι Δωριείς, που επέστρεψαν και εγκαταστάθηκαν στην Πελοπόννησο τον 11ο-10ο αιώνα π.Χ. ονομάζονταν και «Ηρακλείδες» διότι θεωρούνταν απόγονοί του, οι οποίοι είχαν εκδιωχθεί από τον Ευρυσθέα μετά την αποθέωση του Ήρωα.

Θεωρείται ο ιδρυτής των Ολυμπιακών Αγώνων και προσδιόρισε το μήκος του σταδίου από το μέγεθος του πέλματός του (192 μ. =600 πόδες δηλ. 0,32 εκ. ο πούς). Οι μεγάλοι αθλητές της Πάλης τον μιμούνταν και στα αγωνίσματα της Πυγμής και του Παγκράτιου. Οι νικητές αποκαλούντο πρώτος ή δεύτερος ή …πέμπτος κλπ. «αφ’ Ηρακλέους» αφού αυτός ήταν ο πρώτος που είχε κάνει την νίκη αυτή. Στο δε Πρυτανείο έψαλλαν τον «Ύμνον εις Ηρακλέα».

Οι Πυθαγόρειοι τον προέβαλλαν ως πρότυπο της αρετής και της καρτερικότητας.

Ο Μέγας Αλέξανδρος έλεγε «τον Ηρακλή μιμούμαι, τον Περσέα θαυμάζω και τα ίχνη του Διόνυσου αναζητώ …» (Πλούταρχος «Ηθικά») και έδωσε το όνομα Ηρακλής στον πρώτο του γιό. Ο Ηρακλής λατρευόταν σαν θεός στο ανάκτορο των Μακεδόνων στην Βεργίνα.

Ο ρωμαίος Μάρκος Αντώνιος ισχυριζόταν ότι, όχι μόνον ήταν απόγονος του Ηρακλή αλλά του έμοιαζε και στην όψη.

Ο Κώμωδος και ο Καρακάλας ντυνόντουσαν σαν τον Ηρακλή.

Λατρεύτηκε σαν θεός και η πιο συνήθης επίκλησή ήταν «Ω! Ηράκλεις!», όπως λέμε σήμερα «Χριστέ μου».

Οι Ετρούσκοι τον λάτρεψαν ως θεραπευτή και προστάτη της Φύσης και στην ρωμαϊκή Ιταλία συσχέτιζαν το όνομα Ιταλία, που σημαίνει «γη των βοδιών»,# με τα βόδια του Γηρυόνη.

Καμέο, 307 μ.Χ.
Ο Μέγας Κωνσταντίνος με λεοντοκεφαλή

Λατρευόταν παντού κατά την περίοδο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και η λατρεία του διαδόθηκε στην σημερινή Γαλλία, την Ισπανία, Γερμανία και την Ουγγαρία.

Στο Βυζάντιο θεωρείται σύμβολο φυσικής ρώμης και εκτελεστής θαυμαστών έργων. Η μορφή του εμφανίζεται στην τέχνη και οι μύθοι του στα λογοτεχνικά κείμενα της εποχής.

Η χριστιανική σκέψη αρχικά τον απορρίπτει. Κατόπιν κάνει μία προσπάθεια ενσωμάτωσής του στις χριστιανικές θέσεις και ερμηνεύει την αρχαία παράδοση ως προάγγελο του Χριστιανισμού ή ως ηθική φιλοσοφία.

Στην Δύση κατά τον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση η μυθολογία χρησιμοποιείται σαν παράδοση και διδαχή, ενώ κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας στην Ελλάδα συνεχίζει, μέσω των Ελλήνων λογίων και περιηγητών, να αποτελεί στοιχείο της εκπαίδευσης και μέσο διδασκαλίας των αρχαίων κειμένων.

Στις αρχές του 19ου αιώνα που εισάγεται στην παιδεία η εντατική διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών, ο Ηρακλής είναι πολιτισμικό πρότυπο και πηγή έμπνευσης για την Τέχνη την λόγια και την λαϊκή. Θα τον δούμε σε πίνακες σύγχρονων ζωγράφων όπως Κόντογλου, Χατζηκυριάκου-Γκίκα, Παρθένη ή και σε λαϊκούς όπως Θεόφιλος αλλά και σαν θέμα στον Καραγκιόζη.

Τέλος στην αστρολογία οι 12 άθλοι συνδέθηκαν με τα 12 ζώδια, αλλά υπάρχουν διαφορετικές απόψεις για την αντιστοιχία μεταξύ των.

«Ηρακλής» σημαίνει «το κλέος της Ήρας», δηλ. «η δόξα της Ήρας» και αλληγορικά είναι «ο αγωνιζόμενος ήρως του ηλιακού φωτός».

Ο Νίκος Καζαντζάκης έγραψε γι΄αυτόν : «Ο ασκητικός ήρωας, που έκαμε τους άθλους για να δουλέψει τη βαριά σάρκα του και ν΄ αλαφρώσει από την ύλη και να γίνει θεός. Η εσωτερική αυτή σημασία του μύθου με κατέχει όλον και στέκεται μπροστά μου ως ανώτατο υπόδειγμα αρετής».

Ο Ηρακλής, η ζωή και οι Άθλοι του συμβολίζουν την πορεία της ΕΛΛΑΔΑΣ και την διάδοση του Ελληνικού Πολιτισμού στα πέρατα της Οικουμένης μέσα στους αιώνες. Η άνοδος και η εγκατάστασή του στον Όλυμπο συμβολίζουν το πέρασμα στην αιωνιότητα, του μοναδικού ελληνικού έθνους και πολιτισμού, μέσα από αμέτρητες δυσκολίες. Η ΕΛΛΑΔΑ πρέπει να μάχεται και να αντιμετωπίζει τα «θηρία» που πολλές φορές έχει εμπιστευτεί, και αυτά την έχουν κατασπαράξει. Το πνεύμα όμως και τα ιδεώδη της κανένα θηρίο δεν κατάφερε ποτέ να της τα πάρει και ούτε θα το καταφέρει. Θα συνεχίσει να καλλιεργεί και να διασπείρει απλόχερα τον πολιτισμό σε όλη την οικουμένη όπως έκανε πάντα.

Κάθε φορά η πορεία για τον Όλυμπο είναι πολύ δύσκολη, αλλά η κορυφή του της ανήκει. Είναι το καταδικό της θεϊκό βουνό που κανένας άλλος θνητός λαός δεν μπορεί να το αντικρύσει!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  1. «Ελληνική Μυθολογία», Κακριδή, εκδόσεις «Εκδοτική Αθηνών» 1986.

  2. «Ελληνική Μυθολογία», D. Decharme της Γαλλικής Ακαδημίας, εκδόσεις «Χρήσιμα βιβλία» 1959.

  3. «Οι ελληνικοί μύθοι» Ρόμπερτ Γκρέιβς, εκδόσεις «Κάκτος»1998.

  4. «Αποκωδικοποίηση των άθλων του ημιθέου Ηρακλή», Ελευθερίου Ακτουδιανάκη, εκδόσεις «Ιστοριογνωσία» Θεσσαλονίκης.

  5. «Ο ναός των Μουσών» του αββά de Marolle, εκδόσεις Zacharie Chatelain, Άμστερνταμ 1733.

  6. «Ηρακλής ο εξερευνητής του αρχαίου κόσμου» Ειρήνης Μπουρδάκου, αρχαιολόγου, εκδόσεις «Ελεύθερη σκέψη».

  7. «Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια» Δρανδάκη, έκδοση «Πυρσός» 1926.

  8. «Ωγυγία ή Αρχαιολογία» Α. Σταγειρίτη, έκδοση «Ελεύθερη Σκέψη» 1996.

  9. «Ησιόδου Αποσπάσματα Ηοίων» έκδοση «Παπύρου» 1902.

10.«Ησιόδου Θεογονία» έκδοση «Παπύρου» 1902.